Nee, het is niet ome Vlad die hier spreekt. Iedereen is tegenwoordig wel bang voor Poetin, die zou hier verkiezingen beïnvloeden. Hoe is het anders te verklaren dat de ‘rechts-populisten’ zo in opmars zijn? Daarom moet er wel sprake zijn van ‘buitenlandse inmenging’ in onze verkiezingen, is het idee. Voormalig eurocommissaris Thierry Breton spreekt ook na zijn vertrek met onverminderd veel vuur over dit vermeende verschijnsel als iemand hem ernaar vraagt, zoals journaliste Apolline de Malherbe in haar Franstalige ochtendprogramma: al het nieuws voor de mensen die net wakker zijn. Daarin besprak Breton een steeds vocaler wordende Elon Musk, die op zijn kanaal Twitter (niet X) een groot podium gaf aan Alice Weidel. Zij is weer de partijleider van AfD, de ideologische evenknie van de PVV in Duitsland. Dat zint de eurocraat Breton niet, de partijen die voor Europese integratie zijn, moeten volgens hem winnen. Daarom moet er volgens hem zelfs gekeken worden naar juridische mogelijkheden om de opmars van ‘rechts’ te stuiten.
Breton noemt tijdens het interview specifiek de gebeurtenissen in Roemenië. Vlak voor afgelopen Kerst zijn daar de verkiezingen ongeldig verklaard. Daar las u toen dit artikel over. Wat is daar gebeurd? Een kandidaat die kritisch was op de EU en de NAVO, ene Călin Georgescu, won de eerste ronde. Kort daarvoor kreeg hij ineens veel volgers op TikTok. De veiligheidsdiensten merkten dit op en schreven naar de regering dat dit het gevolg moest zijn van ‘een erg goed digitaal marketingbedrijf’ en als dat het niet kon verklaren moest het wel buitenlandse inmenging zijn (het Kremlin dus). De verkiezingen werden een succes voor Georgescu, waarbij er tijdens de stembusgang zelf geen sprake is geweest van onregelmatigheden. Op basis van de uitslag (in plaats van nieuw bewijs) besloot de rechter toen maar de uitslag ongeldig te verklaren. De regering van verliezend president Klaus Iohannis koopt zo eigenlijk meer tijd voor zichzelf. We maakten er deze aflevering van Current Ratio over.
Iohannis nam meteen contact op met de voorzitter van Europese Commissie, Ursula von der Leyen. Als TikTok daadwerkelijk gebruikt is om de Roemeense verkiezingen te stelen, dan is het logisch dat je in andere landen ook optreedt tegen het gebruik van social media. Dat is een heftige, problematische conclusie. Ten eerste wordt aangenomen dat de electorale ommekeer het gevolg ‘moet zijn’ van buitenlandse inmenging. Daar is veel op af te dingen.
Roemenië heeft last van een hoge inflatie (de grafiek hieronder), net als Nederland. Alleen is Roemenië niet zo concurrerend als onze polder. Op dit moment heeft Roemenië een zelfstandige centrale bank, die met betrekking tot het rentebeleid kan afwijken van de ECB. Roemenië heeft als EU-land geen euro maar een eigen munt, de lei, een situatie die voor het volgende decennium niet zal veranderen. Om later toch de euro in te kunnen voeren, hebben de Roemeense regering en centrale bank onder meer het rentebeleid afgestemd op dat van de eurozone. Dat betekent dat er een lage, stimulerende rente moet komen, in plaats van een hoge rente die de inflatie afremt. Als gevolg daarvan heeft de gewone Roemeen moeite om de dagelijkse boodschappen te betalen en mensen reageren dat graag af bij de stembus. Of dat slim is, is een tweede, maar dat mechanisme bestaat natuurlijk.
Zelfs Winston Churchill verloor de verkiezingen, nadat hij de Tweede Wereldoorlog won. Kiezers denken eerst aan hun maag en hun beurs, het is wat het is. Politieke charlatans kunnen hun verlies dan afwentelen op vage externe complotten, ze zijn het ‘slachtoffer’ van een kwade buitenlandse speler. Het zou kunnen, maar het idee dat mensen de zittende macht - terecht of niet - bij de stembus straffen wegens de duurdere boodschappen, wordt zo wel heel makkelijk afgedaan. Over dit onderwerp zijn letterlijk honderdduizenden wetenschappelijke artikelen geschreven. Sinds ongeveer tien jaar zit de Westerse wereld alleen in een emotionele vlaag van verstandsverbijstering, waarin men toevlucht zoekt tot allerlei rare complottheorieën en nieuwe genders. Verkiezingen verloren bij hoge inflatie? Poetin en de nazi’s hebben het gedaan! Zullen Europese leiders dit nu elke keer roepen als de boodschappen weer duurder zijn geworden? Daar gaat je spaargeld.
De Duitsers hebben net zo goed last van het slechte beleid van de reeds vertrokken Angela Merkel. Ze opende de grenzen voor mensen zonder verdienvermogen en startte tegelijkertijd de uitfasering van kolen en kernenergie, vanuit een groen oogpunt. Het gevolg is een economische ramp, met onvermijdelijke inflatie. Dat verklaart voor een deel de populariteit van AfD. Breton noemde in het interview bij het ochtendprogramma dat je het optreden in Roemenië ook in Duitsland kunt verwachten. Hij is vertrokken, maar het zou niet de eerste keer zijn dat zijn wensenpakket uitkomt. Breton is van mening dat de Europese Commissie zich in het mediagebruik van lidstaten tijdens verkiezingen moet kunnen mengen. Bij de installatie van de huidige Europese Commissie is hij buitenspel gezet, maar geen politicus is zo consequent en principieel als Breton. Als hij de nieuwe machtsmiddelen niet krijgt, dan moet zijn opvolger er maar gebruik van kunnen krijgen. Breton wil dus niet persoonlijk de macht krijgen om zich als Europees bestuurder met lokale verkiezingen te bemoeien; die bevoegdheden moeten er komen, ook als hij zelf wordt ontslagen en ze nooit kan gebruiken. Daarom, hij is niet egocentrisch maar consequent in zijn redeneren.
Breton verwijst hier naar de DSA, de Europese mediawet (Digital Services Act). Hier zien we een tweede problematisch aspect aan de angst voor Poetin, Musk en vogelbekdieren. Als een uiting op social media tijdens een verkiezingscampagne offline wordt gehaald (en dat kan met de DSA), dan grijp je in in de vrijheid van meningsuiting van mensen in de lidstaten. Het is vooral een ethische discussie. In de EU is afgesproken dat beslissingen over de interne markt in Brussel worden genomen, denk daarbij vooral aan handelstarieven en het reguleren van productstandaarden zoals het aantal pinnetjes in een stekker. Standaardisatie daarvan zorgt voor economische groei. Ethische discussies, zoals wat je wel en niet mag zeggen, worden in de lidstaat genomen. Een klein offer in termen van nationale soevereiniteit zorgt zo voor een toename van de welvaart in een vreedzaam Europa; de kern van het succes van Europese integratie. Zo was het ooit, tot de jaren ‘90.
De discussie over de bevoegdheden van de lidstaat en die van de unie noemt men in het jargon ‘subsidiariteit’. Die term betekent in het kort dat de lidstaat alle beslissingen zelf mag nemen, van zorg tot defensie en familierecht, tenzij die beslissingen de interne markt raakt. Dat is een logisch gevolg van de open binnengrenzen. Het is voor Nederland niet mogelijk om bijvoorbeeld Amerikaanse sigaretten eenzijdig te verbieden. Die zou je dan via Duitsland alsnog kunnen importeren. Zeehondenbont is in de EU wel verboden, maar dat komt omdat die landen dat besluit tegelijk namen, onder strakke regie van Brussel; dat kan praktisch gezien niet anders. Vrijheid van meningsuiting en ethiek vallen nu eens wel onder de lidstaat. Of kan de EU dat met wat verbale en juridische gymnastiek ook naar zichzelf toe trekken? Jazeker, dat was het werk van Breton, toen hij nog eurocommissaris was.
Wie iets op internet plaatst, maakt daarbij eigenlijk ook gebruik van een product en een dienst, zoals devices en social media. Die komen van aanbieders die winst willen maken op een markt. Potverdorie, daar is je haakje naar de interne markt. Door alles als een commercieel product te zien, ook een artikel dat je schrijft, kun je claimen dat er uniforme Europese regels voor moeten gelden. De huidige Europese Commissie probeert het principe van subsidiariteit op heftige wijze op te rekken. Als de Europese Commissie zich behalve met de verkiezingen in Roemenië ook met die in Duitsland gaat bemoeien, wordt het een vervelend verhaal. Je kunt niet op Brusselse eurocraten stemmen, dus ethisch belangrijke wetten worden gemaakt door mensen op wie je nooit hebt kunnen stemmen. Straks worden dergelijke heftige beslissingen dus genomen door benoemde personen en dat is een heftiger aantasting van de Europese democratie en rechtsstaat dan Poetin ooit voor elkaar had kunnen krijgen, met zijn roestige prutleger.
Dit constante oprekken van subsidiariteit gaat hand in hand met het ‘Digital Decade’ van de EU. De opvolger van QR-code tijdens de pandemie komt eraan, ook onder verwijzing naar handel. Een digitaal paspoort is niet ‘handig’ maar gooit bestaande verhouding om. Toevallig (of niet) gaat daar mijn nieuwe boek over, Democratie op de Helling. Die vindt u bij de boekhandel op de hoek en de grotere webwinkels. Eerlijk is eerlijk, als u hem direct bij mijn uitgever bestelt, verdubbelt mijn marge op het papieren boek. Er is ook een e-book (digitaal, handig), voor de prijs van een latte maar het is de bedoeling om het boek toegankelijk te houden; het e-book bestelt u hier. Het wordt onder de kostprijs verkocht, dus als het meer waard vindt of deze journalistiek een zetje in de rug wil geven, drukt u op de knop hieronder. U kunt mijn werk ook mogelijk maken via Backme.