Tranen, hoofddoeken, tweets over omvolking en stropoppen - maar Europa wacht niet op Schoof

Weet u wat een straw man is? Je poneert een stelling, het liefst een die niet waar is. Dit is de stropop. Vervolgens bouw je een heel verhaal op rond die stelling, waarbij je jezelf natuurlijk in een zo gunstig mogelijk daglicht probeert te plaatsen. Daarbij is het wenselijk een stropop te bouwen rondom een moreel controversieel thema. Concurrenten, op bijvoorbeeld zakelijk of politiek vlak, moeten dan wel meegaan, omdat ze anders beschuldigd kunnen worden van het aanhangen van de verkeerde morele opinie. Bij een straw man is het de kunst de verkeerde stelling te communiceren en dan ellenlang te oreren over de morele consequenties, hopende op een publiek dat zo dom is om te vergeten dat het hele verhaal gebouwd is op een verkeerde aanname. 

Een mooi voorbeeld komt na enig zoeken uit 1977. In de VS worden drie jonge mannen veroordeeld tot 25 jaar celstraf wegens het beroven van een bank en het in gevaar brengen van anderen tijdens de vluchtpoging. Er is wat onduidelijkheid over een deel van het bewijs, namelijk de lak van de vluchtauto. De rest van het bewijs is overtuigend, maar rondom specifiek de lak is wel twijfel. Hebben we wel de juiste vluchtauto in beeld en weten we dan ook zeker dat we de juiste verdachten veroordelen? De aanklager raakt hierdoor geïrriteerd en zegt dat er wel een veroordeling moet volgen. Er is immers zoveel bewijs, dat ‘nu niet veroordelen betekent dat je tegen iedereen zegt dat hij straffeloos elke bank kan beroven’. Doe de kluisdeuren maar open, dat scheelt schietpartijen! Niet veroordelen zou dus meer gewelddadige overvallen uitlokken, het trio moest wel achter de tralies blijven. Deze stelling is de straw man. In het strafrecht probeer je alleen te voorkomen dat je een onschuldige ten onrechte veroordeelt. Als er twijfel is over een specifiek detail dat de verdachten vrij zou kunnen pleiten, zoals de kwestie van de lak, dan kun je dat als rechter verder willen onderzoeken. Deze zorgvuldigheid betrachten betekent niet dat je vindt dat elke bank maar beroofd moet worden, dat is nergens gezegd. Als je een goede straw man maakt, dan blijft deze zo stevig plakken dat de ander zich wel gedwongen voelt om te reageren. De straw man is een ideaal middel als je anders niet weet wat je moet zeggen. 

Als derde kun je de straw man van een ander lenen. Je kunt zelf lukraak mensen aanvallen met diezelfde onjuiste argumentatie, dan dein je gratis mee op de golf die anderen voor jou hebben gebouwd. In de Tweede Kamer gaat het nu de hele tijd over ‘omvolking’. Dat zou een theorie zijn van de nazi’s, waarbij er een complot bestaat om de blanke (Duitse?) bevolking te vervangen door anderskokende minderheden. Als de nazi’s de term bedachten en een PVV’er gebruikt de term ook, dan is die PVV’er een nazi en kun je haar of hem ter verantwoording roepen. Dat is goed voor het eigen imago, want jij bent maar mooi degene die ‘nazi’s aanvalt’. Video maken, op social media zetten en in je eigen bubbel lekker goedkeuring oogsten. Het problematische daarbij is dat ‘omvolking’ iets heel anders betekent. De nazi’s wilden van Europa een grote tuin maken waarin het Duitse volk kon floreren en groeien. Sommige andere volken mochten compleet verdwijnen maar waar mogelijk konden ze andere volken ‘Germaniseren’, omvolken dus. De nazi’s was de tijd niet gegund hun hele plan tot uitvoering te brengen. Dit is evenwel wat ‘omvolking’ betekent, als iemand het in een nationaalsocialistische context wil plaatsen. De PVV is bij het irritante af pro-Israël dus zelfs de grootste hater van die partij moet toch echt meteen erkennen dat Wilders of een collega dit nooit zo bedoeld zal hebben. Maar goed, je moet wat.  

Op dit moment voert premier Schoof zijn eerste debatten met de Kamer. Je kunt je voorstellen dat hij bij nader inzien misschien liever met pensioen was gegaan. Minister Marjolein Faber, verantwoordelijk voor migratie, heeft in 2020 het woord omvolking in de mond genomen, doelend op immigratie. Omdat dat woord zich letterlijk naar het Duits laat vertalen als ‘Umvolkung’, waarbij tientallen miljoenen mensen zijn omgekomen, kun je Faber hiermee stevig aanvallen. Alleen zegt ze iets heel anders, maar die nuance laat je weg en dan mobiliseer je de publieke opinie met jouw alternatieve versie van de waarheid. Dat is wat de afgelopen dagen in de Tweede Kamer zien: stellingname tegen een feitenrelaas dat niet klopt, maar je laat wel zien dat je aan de goede kant van de geschiedenis staat. Niemand wil als verdediger van een nazistische ideologie in de schijnwerpers worden gezet, dus bij voorbaat uit je alvast wat verontwaardiging. Vervolgens kun je als journalist ook een goedkoop graantje meepikken. Rutger Castricum van de Hofbar sprak minister Reinette Klever erop aan, ook al had ze er niets mee te maken. Waarom had zij geen afstand genomen van de veranderde versie van de omvolkingstheorie? Daarbij verwees ze naar de antwoorden van collega Faber. Daar neemt Castricum geen genoegen mee. Nazisme is zo ernstig, dat je in je antwoord niet het antwoord van een ander kunt herhalen, als dat ook jouw antwoord is. Als Castricum vanwege het gewicht van de beschuldigingen toch een volledig antwoord eist, kan Klever dat niet weigeren, ‘zo werkt dat hier’.

Daarbij slaan we de vraag over of het geen storm in een glas water is, een straw man. Daarin ligt dan ook het gevaar van toegeven in deze. Als je dan afstand neemt van de ideologie van de nazi’s, dan geef je de straw man meer waarde dan hij verdient. De ander kan het goed vinden dat je afstand neemt, ook omdat de beschuldiging zo heftig is. Dan maakt het dus niet uit dat de straw man in de kern een verzinsel is en zo weet je zeker dat je hem nog een keer op je pad vindt. De Tweede Kamer kan nog weken voer voor discussie hebben, dankzij de omvolkingstheorie, alsof er verder niets gebeurt in de wereld waar je het ook over zou kunnen hebben. Het lijkt wel alsof men daar zoekt naar afleiding. 

Kent u Ashoka Mody? Dat is een gerespecteerde Indiase econoom van het IMF, hij schreef een boek over de euro. De eurozone bestaat uit landen die erg van elkaar verschillen en dat brengt enorme uitdagingen met zich mee. Dat daar sprake van is, hoeft geen onderwerp van discussie te zijn. De eurozone kan worden afgebouwd of afgebroken, maar doormodderen op de huidige slome koers is geen optie. Volgens Mody beschikken Europeanen echter over de interessante gave om vraagstukken die om een snelle oplossing vragen, uit het zicht te duwen. Dan hoef je geen vervelende gesprekken te hebben, maar je lost de structurele problemen zo ook nooit op. Het relletje over omvolking, inclusief tranen over hoofddoeken en woede over het op rare tijdstippen retweeten van een oude tweet, alles om het maar niet over de inhoud te hoeven hebben. Ook Wilders doet eraan mee, hij steekt - via Twitter - Dick Schoof ook nog even een spreekwoordelijk mes in de rug.

Vraagt ‘Europa’ dan specifiek nu om aandacht? Ja, natuurlijk. Het is het bij elkaar komen van drie belangrijke momenten. Ten eerste hebben we in Nederland parlementsverkiezingen gehad. Door discussies ‘over de rechtsstaat’ en de roep om een ‘extraparlementair kabinet’, wat is dat eigenlijk, is er pas in de eerste week van juli 2024 een regering. Deze is nog niet heel effectief, want na het eerste treffen van de Kamer zijn de interne barsten al zichtbaar. Dan is er het roulerend voorzitterschap van de EU, het is de beurt aan Hongarije. Het roulerend voorzitterschap gaat na zes maanden over, dus precies op 1 juli 2024 mag de regeringsleider van Hongarije, Viktor Orbán, de agenda voor de Europese raad voor de rest van het jaar opmaken. Als daar punten op staan die voor de nieuwe Nederlandse regering niet bespreekbaar zijn, dan moet je dat daarvoor kenbaar maken. Door het getreuzel vertegenwoordigde Mark Rutte Nederland echter, waardoor het kabinet van Schoof zelf niets op tafel mocht leggen. En dan waren er de Europese verkiezingen. Die gaan over timing, niet over mensen. Meteen na de verkiezingen stelt de Europese raad een nieuwe voorzitter van de Europese commissie voor.

Als deze kandidaat allemaal dingen wil doen die voor een specifieke regeringsleider onacceptabel zijn, dan is het zaak dat direct te melden en met een veto te dreigen. De huidige kandidaat is de zittende voorzitter van de Commissie, de Duitse Ursula von der Leyen. Ze wil meer geld lenen en meer macht naar zich toe trekken, terwijl Wilders de verkiezingen won met de belofte een Nexit-referendum te organiseren. Wat nu? Von der Leyen is op 27 juni als kandidaat aangewezen, in een vergadering waarin Rutte Nederland vertegenwoordigde. Als Schoof na een paar maanden op stoom is en zelf beleid wil formuleren, loopt hij al achter de feiten aan.

Immers, Von der Leyen is een harde werkster. Na de vorige verkiezingen had ze in een paar weken een visie op papier gezet, met daarin een unie die moet ‘streven naar meer’. Er zitten allemaal plannen in die later aan de pandemie werden toegeschreven, zoals het ‘digital decade’ met die digitale paspoorten. Rutte was daar in de zomer van 2019 al mee akkoord gegaan. De pandemie maakte het acceptabel voor de burger, maar het idee ontstond helemaal in het begin van de vijfjarige termijn van de Europese commissie. Als Schoof het helemaal anders wil doen, is het belangrijk dat hij op het moment van de benoeming al meedoet aan de vergaderingen van de Europese raad. Dat kan door al het getreuzel rond de formatie dus niet. Zo wordt het bijna onmogelijk om op Europees niveau eigen beleid vorm te geven. Schoof en Wilders kunnen zo niet anders dan de kiezers van de laatste teleurstellen. Door te aarzelen, verklein je de mogelijkheden om te handelen. Dat is zo logisch als het maar kan en Nederland zal dat de komende maanden aan den lijve ondervinden. Het is echt niet zo dat ze in Brussel rustig wachten tot het gesteggel met stropoppen en hoofddoeken in de Kamer klaar is, om Schoof dan de vloer te geven. Hij loopt vanaf de start al achter de feiten aan, het is wat het is. Kijk hier naar een verse Current Ratio, bent u helemaal bij. Lees ook mijn hoofdwerk, Het Euro Evangelie, beschikbaar op Bol.com. Mijn werk ondersteunen kan via Backme.org.