Suf: Facebook wil me schorsen vanwege post over Oekraïne
Ja, het is een wat dramatische titel, toegegeven. Maar gek is het wel. Social media zitten vol met advertenties van evidente oplichters, dat mag gewoon. Wie stelt dat het associatieverdrag, onderwerp van het referendum in 2016, eigenlijk een toetredingsverdrag was, krijgt een ban en een waarschuwing: zie onder.
Persoonlijk overleef ik het wel, maar toch is het zorgwekkend. Waarom zou je dit niet mogen zeggen? Laten we dan maar even ingaan op de vraag of het waar is: het associatieverdrag regelde eigenlijk al de toetreding al. Strikt genomen klopt de stelling niet (en is de ban van Facebook terecht, zou je kunnen zeggen). Er staat namelijk niet letterlijk in het associatieverdrag dat het stiekem een toetredingsverdrag is. Dat had je namelijk ook zo op de kaft kunnen zetten.
Aan de andere kant is het associatieverdrag inhoudelijk zo heftig, dat toetreding erna een formaliteit is. Vergelijk het met een fantastische Tinderdate. Na een paar maanden slaan de vonken alleen maar harder over, de huissleutels zijn uitgewisseld, er is een gemeenschappelijke spaarrekening en niemand twijfelt erover dat er uitbreiding gaat komen. De romantiek is alleen niet bij de gemeente gemeld, in de formaliteit rondom een geregistreerd partnerschap. Officieel ben je dan ongehuwd, maar dat is maar de halve waarheid. Bij een associatieverdrag is dat ook zo. Merk in dat opzicht op dat het Europees parlement bij de bespreking ervan in 2014 liet optekenen dat het wel degelijk een opstap is naar lidmaatschap, volgens artikel 49 van het Europees verdrag. Dit verdrag is net als bij Moldavië en Georgië dan ook niet ‘het uiteindelijke doel’, er moet een volledig huwelijk komen.
De pijn bij het associatieverdrag zit in deel 2, vanaf artikel 25. In eerdere artikelen wordt de wens uitgesproken om op te treden tegen corruptie, iets voor het milieu te doen, nou helemaal mooi. Deel 2 regelt de facto toetreding tot de Europese douaneunie en daarmee de interne markt, het belangrijkste deel van de EU. Grenzen voor goederen, kapitaal en mensen gaan weg. Iedereen die in Oekraïne woont, alles wat daar wordt gemaakt en al het verdiende geld (ook het minder nette) kan vrijelijk over het grondgebied van de EU bewegen.
Artikel 39 van het verdrag stelt dan ook dat Oekraïne geen lid mag worden van een andere douaneunie. Immers, als Oekraïne zich bij de Europese aansluit en het land zou hetzelfde met pak hem beet Rusland doen, dan zitten Rusland en de EU ook automatisch in dezelfde douaneunie. Een douaneunie is een vorm van samenwerking waarbij landen de binnengrenzen voor elkaar openen en daarom is het land aan de rand automatisch het grensland van het complete blok. Immers, stel dat een Russische smokkelaar een partij wapens over de grens met Oekraïne weet te krijgen. Dan mag hij vanaf dat punt zonder grenscontrole door heel Europa toeren en zijn waar verkopen. Als je hem wil tegenhouden, moet je dat dus op de grens met Oekraïne doen. Het Europees verdrag regelt daarom ook onderlinge militaire bijstand en het associatieverdrag noemt dat ook. Als twee landen samen in een douaneunie gaan zitten en het ene land grenst aan de rest van de wereld, dan is het laatste land de bufferstaat en de bewaking van die grens moet uit gemeenschappelijke middelen gefinancierd worden.
Artikel 140 van het Europees verdrag regelt dat een lidstaat van de EU op termijn de eigen munt moet inruilen voor de euro, eigenlijk de munt van Duitsland. Bij de eurocrisis zagen we dat de economisch zwakkere staten in Zuid-Europa daar helemaal niet tegen konden. De Oekraïense munt devalueert ook doorlopend en het valt niet in te zien hoe dat land overeind zou blijven binnen de eurozone.
Nederland lijkt verdeeld te zijn in twee kampen, als het om Oekraïne gaat. Het ene kamp wil het land er tegen elke prijs bij hebben, want anders ‘wint Poetin’. De andere kant voelt de liefde niet zo. Het problematische aan die binaire insteek is dat er geen ruimte is voor een derde optie: namelijk wel Oekraïne helpen, zeker op humanitair vlak, maar ook onder ogen zien dat na het Griekse debacle het zeer onverstandig is om Oekraïne versneld toe te laten. Lidmaatschap van de EU zorgt voor onverdedigbare grenzen, ook in de huidige samenstelling, en een munt die de economieën van de zwakkere staten ernstig verzwakt. Uit peilingen blijkt dat een meerderheid van de Nederlanders niet bereid is om te betalen voor andere lidstaten. Onder die omstandigheden is het ook nodig om de Europese federale ambities te matigen. Als de Nederlander niet voor zijn Oekraïense verloofde wenst te betalen, is het wellicht verstandiger om het bij een warme vriendschap en een zakelijke relatie te laten en niet te gaan trouwen. Als de Russische overbuurman dan een totalitaire griezel blijkt te zijn, is dat geen reden om dan toch maar te gaan trouwen om hem te stangen.
Zowel nu als in 2016 was het argument voor Oekraïne dat je vooral Poetin ‘niet zijn zin moet geven’. Allemaal leuk en aardig, maar als je om die reden Oekraïne volledige toegang tot de EU geeft, het equivalent van een huwelijk, dan heb je ook de verantwoordelijkheden daarvan te accepteren. Dat betekent dat Nederland zich opmaakt om de grenzen van Oekraïne desnoods met geweld te verdedigen, wat een forse investering in Defensie vergt. Ook zal Nederland vele miljarden op tafel moeten leggen, vooral om het monetaire huwelijk te laten slagen. In de jaren ‘90 liet Nederland optekenen dat het Verdrag van Maastricht onderlinge bijstand zou uitsluiten. De kredietcrisis liet zien dat een dergelijke opstelling onzinnig is en nu is dat niet anders.
In dat kader mag worden genoemd dat de VS, Frankrijk en het VK al in 1994 beloofden de territoriale integriteit van Oekraïne te verdedigen. Dat betekent dat ze de Russische troepen in 2014 al uit de Krim hadden moeten duwen. Daartoe waren deze landen niet bereid, ook nu niet, het is wat het is. Lijkzakken zijn politiek te duur in Westerse hoofdsteden, als het voor Kiev is. Vanaf 2014 ging Nederland door met het functioneel wegbezuinigen van het leger, net als Duitsland. Aan de ene kant belooft men Oekraïne dus impliciet militaire bijstand in het geval van een conflict, als het erop aankomt deinst men echter op spectaculaire wijze terug voor echt geweld. Het is alsof de Nederlander ziet dat zijn Oekraïense geliefde wordt beroofd door meerdere mannen maar hij rent weg en laat haar aan haar lot over. Daarna neemt hij nog wat borrels, zodat hij echt helemaal niks meer kan, maar hij slaat wel stoere taal uit over de aanvallers. Dat geeft aan dat de basis voor een goed huwelijk ontbreekt. Als de VS, Frankrijk en het VK al sinds 1994 de verplichting hebben om Oekraïne met troepen te helpen maar niet durven leveren, is de retoriek van Nederland erna ook vrij waardeloos. Westerlingen willen niet bloeden voor de Oekraïeners, dan is het verstandig om nog eens na te denken over complete federalisering.
Het associatieverdrag bevat zeer heftige clausules die op zijn minst hinten naar toetreding. Sinds de meest recente versie van het Europees verdrag is het niet meer mogelijk om lid te worden zonder de euro in te voeren, de weg die onder meer Denemarken en Zweden hebben gevolgd. Als je het associatieverdrag ondertekent, kun je ook meteen een spaarpot vullen omdat samen in een muntunie zitten nu eenmaal niet goedkoop is. In plaats daarvan liet Rutte op papier zetten dat Nederland niet zou hoeven betalen, ook al liet de eurocrisis zien dat dat niet kan. Omdat Oekraïne op de rand van de Europese douaneunie komt te liggen moet Nederland zich opmaken voor militaire bijstand. In plaats daarvan bezuinigden de kabinetten van Rutte het leger weg. Mag je dat onverstandig vinden, los van de vraag hoe je Poetin moet classificeren? Klaarblijkelijk is dit toch een problematische opvatting.
Het pro-Oekraïne kamp lijkt de overhand te hebben: Poetin is slecht, Nederland wil Oekraïne helpen en dus wordt er toegewerkt naar complete federalisering, terwijl uit alles blijkt dat Nederland de bijbehorende verantwoordelijkheden niet wil nemen. Hoe knap de Oekraïense verloofde ook is, misschien is het tijd om een derde optie te overwegen. Je kunt Oekraïne ook helpen zonder dan maar meteen te federaliseren, gegeven het voorgaande. Maar dat mag je dus niet zeggen.
Een uitgebreidere beschrijving van de gang van zaken rond het referendum vindt u in Het Euro Evangelie, beschikbaar op Bol.com, mijn werk ondersteunen kan via Backme.org.