Kloosried: 'PVV wil Nexit-referendum, RTL Nieuws vindt het een ‘extreem idee’

Eerst kijken, dan oordelen: Zo schadelijk is nexit voor onze economie | RTL Nieuws

´Wat zou zo´n Nexit betekenen voor de Nederlandse economie? RTL Z zoekt het uit’.

Meteen een spoiler: het antwoord komt niet. Dat is ook lastig om te geven. De rest van de uitzending gaat vooral over handel, die zou dankzij lidmaatschap van de EU hoger zijn. Nederland heeft daardoor een economie die drie procent groter is: je bent gek als je voor een Nexit bent. RTL Z noemt een referendum over lidmaatschap van de EU dan ook een ‘extreem idee’. Het is allemaal iets genuanceerder: tijd voor een kloosried.

‘Voorstanders van een vertrek uit de EU hebben het vaak over soevereiniteit. Dat je als land helemaal zelf wetten en regels mag maken. En ze vinden ook dat Nederland te veel geld moet betalen aan Brussel. Dit jaar zijn de afdrachten aan de EU ruim elf miljard euro.’ 

Nu gaan die wetten alleen vaak over de beperking van wat er mogelijk is in het economisch verkeer. Het zijn dus geen twee gescheiden onderwerpen. Lid zijn van de EU betekent dat je geen jassen van zeehondenbont mag verkopen, bijvoorbeeld: daar kun je voor of tegen zijn. Maar aan die regels zit wel een prijskaartje, het is meer dan alleen de gevoelsmatige kwestie van wel of geen soevereiniteit hebben. Dat komt later. Het bedrag van elf miljard klopt verder wel, maar ook niet. Via bepaalde regelingen, zoals landbouwsubsidies, betaalt Nederland inderdaad fors meer dan er terugkomt. Polen is juist een grote ontvanger. Alleen betaalt Nederland veel meer dan dit bedrag.

Lid zijn van de EU, met euro, betekent ook dat je banken van andere eurolanden moet stutten. Als een Griekse bankier fraudeert, dan krijgt een Nederlander de rekening. Is dat een economisch voordeel? Er is een regeling, de ‘backstop’ voor het ‘single resolution mechanism’ van het ‘Europees Stabiliteits Mechanisme’ (ESM) bijvoorbeeld. Dat is bedoeld om banken in andere eurolanden te redden. Als je geen lid bent van de EU, hoef je dat niet te doen: dit is enkel en alleen nadelig voor Nederland en RTL Nieuws negeert dit aspect van de garanties volledig. Over wat voor bedragen hebben we het eigenlijk? Die staan in de miljoenennota, Hoofdstuk 12 OVERZICHT RISICOREGELINGEN VAN HET RIJK. En ze zijn niet flauw.

Via vier kanalen gaat er veel meer geld naar Brussel dan de genoemde elf miljard euro. Ten eerste is er het Coronafonds, waar Nederland 42 miljard euro voor moet lenen. Dat zijn schulden die Nederlandse burgers moeten terugbetalen via hogere belastingen, vooral van groene aard. In ruil voor een krediet van 42 miljard euro mag Nederland het ‘Herstel- en Veerkracht Plan’ lanceren, ons deel van het Coronafonds. Voor Nederland is dat 5,2 miljard euro groot. Behalve die elf miljard per jaar is dit een extra nadeel van 37 miljard euro, opgebouwd in een enkel jaar.

Ten tweede zijn er de andere risicoregelingen, want het ESM bestaat langer dan de pandemie. Het ESM was een reactie op de eurocrisis, waarbij Griekenland en andere staten steun nodig hadden. Normaal gesproken klopt een land dan aan bij het IMF. Nederland is daar lid van en heeft veel eerder al een garantie van dertig miljard euro afgegeven. Maar als lid van de eurozone moet je een extra bijdrage leveren, voor Nederland komt dat op de volgende posten neer: Single Resolution Fund 4,2 miljard;  EFSM 2,8 miljard; EFSF 34,2 miljard; ESM 35,4 miljard; en kredieten voor betalingsbalanssteun 3,8 miljard, opgeteld nog eens 80 miljard euro.

Ten derde is er het TARGET-2 saldo. TARGET-2 is het onderlinge betalingsverkeer van Europese banken. Die hanteren een soort ‘wie-betaalt-wat’, of een huislijst bekend van het studentenhuis. Als je een betaling doet aan een Italiaan, dan wordt die eerst gesaldeerd met betalingen de andere kant op en aan het einde van de dag kijken centrale banken in de eurozone wat het saldo is. Omdat de helft van de eurozone technisch failliet is, heeft de ECB een achterstand met het betalen van TARGET-2 saldi aan het Nederlandse bankwezen. Eind oktober 2023 bedroeg de achterstand 119 miljard euro. 

Ten vierde neemt Nederland deel in het kapitaal van de ECB, de centrale bank van de eurozone. Deze heeft een aandelenkapitaal van 7,7 miljard euro. Nederland neemt deel volgens de verdeelsleutel, die afhankelijk is van de omvang van Nederland in Europa. Duitsland is vijf keer zo groot en heeft ook vijf keer zoveel aandelen, zo werkt de verdeelsleutel. Met een kapitaalbelang van 4,8 procent heeft Nederland dan ook 444 miljoen euro moeten storten bij de oprichting. Nu blijft het daar niet bij. 

Er zijn wat eurolanden failliet gegaan. Nederland heeft meteen steun gegeven, dat zie je bij de garantstelling voor het ESM. Dat bedrag is gegroeid met de pandemie als reden. Alleen heeft de ECB ook een behoorlijke gok gewaagd om de euro te redden, ‘tegen elke prijs’, in de woorden van voormalig president Draghi. Die prijs mag Nederland betalen. De ECB is sinds de kredietcrisis bestaande obligaties en aandelen gaan opkopen, om zo de paniek weg te halen bij financiële markten. Daardoor is de bank naar een omvang gegroeid van 7,951 miljard euro, bij acht biljoen euro, zo’n tien keer de Nederlandse economie. Met de verdeelsleutel komen we zo op een aandeel van 382 miljard euro in de balans van de ECB. Dat klinkt als een feestje maar dat is het niet.

Wat de ECB doet is niet zonder risico. Als er paniek is rondom Italiaanse staatsobligaties bijvoorbeeld, dan koopt de centrale bank die op met bijgedrukt geld. Dit proces zorgt voor inflatie maar daar zou Nederland als handelsland ook zonder eigen lidmaatschap van de EU last van hebben gehad. Door dat opkopen krijg je evenwel een kunstmatige vraag naar dat papier en vervolgens stijgen ze in waarde. Je zou dat ook in een wijkje kunnen doen waar recentelijk de verkoopprijzen van huizen wat tegenvallen. Je neemt een enorme hypotheek en koopt de helft van de huizen op, ver boven de marktwaarde. In theorie heb je dan een schuld, tegenover de huizen gewaardeerd tegen de opgepompte waarde. De rest van de buurt zal het kunnen waarderen, want al hun huizen zijn ineens ook veel meer waard geworden: iedereen rijk. Als er alleen plotseling veel huizen verkocht moeten worden, dalen de prijzen en blijf je met een restschuld achter. 

Na de kredietcrisis beloofde Italië om de boekhouding op orde te brengen. Die belofte werd geschonden, waarna de tekorten weer opliepen. Dat had niets met een pandemie of wat dan ook te maken, in Italië is de bereidwilligheid om te hervormen en belastingontwijking aan te pakken laag. Als gevolg daarvan moet het land elk jaar nieuwe schuldbewijzen uitgeven die geen enkele belegger durft te kopen: veel te riskant. Daarom koopt de ECB ze maar op, ook namens Nederland, voor een bedrag van in totaal bijna 600 miljard euro. Voor dat bedrag staan ze in de boeken, net als de optimistisch gewaardeerde huizen. In alle eerlijkheid zijn ze veel minder waard, misschien de helft of nog minder. Op de balans van de ECB staan ook rare vastgoedkredieten, obligaties van landen die nog blutter zijn dan Italië maar ook goud, lekker tastbaar en veilig. 

Het Nederlandse aandeel van 382 miljard is dan ook geen gift, zeker niet in zijn geheel. Er komt vast iets terug maar ook niet alles. Door dit bedrag in de pot te laten zitten, geeft Nederland wel het signaal aan de financiële markten dat we Italië helpen als ze weer eens allemaal schulden maken. Dit bedrag is dan ook een garantie. Opgeteld met de andere posten heeft Nederland zo voor 618 miljard euro aan garanties afgegeven, het gevolg van lidmaatschap van de EU en de eurozone. Noorwegen en Zwitserland hebben dit probleem dan ook niet. En voor de volledigheid: de bijdrage aan het IMF staat er los van, die zit niet in dit bedrag. Behalve een jaarlijks nadeel van elf miljard euro aan afdrachten, is er ook nog een potje van 618 miljard euro aan garanties. Ik durf een ding zeker te stellen: als we dit in 1991 hadden geweten waren er nooit aan begonnen. Als we aannemen dat de helft wordt aangesproken, is Nederland 300 miljard euro kwijt. Dan is het al met al een bleeder te noemen. Bleef het maar bij die elf miljard euro, elk jaar, van RTL Nieuws. Je kunt ook zeggen: zo duur is de EU.

Ook mag genoemd worden dat Nederland ‘moral hazard’ schept door bankiers te redden met Nederlands belastinggeld. Ons risicominnende bankwezen zorgt om de zoveel tijd voor een bankencrisis. Als je die in Europees verband gaat oplossen, beloon je slecht gedrag en zet het zich voort. Zonder Europees reddingspakket had Italië in 2010 zichzelf moeten saneren. Dat gebeurde niet, waardoor het land nu zieker is als gevolg van Nederlandse steun.

‘Onze bedrijven hebben veel baat bij open grenzen, een munt en gelijke regels’.

Prima, dan kost lidmaatschap een hoop knaken, je krijg er ook iets voor terug. Helaas werkt het niet zo. Open grenzen voor goederen en diensten zorgen inderdaad voor economische efficiëntie en meer welvaart. Alleen komen die niet door de EU. Nederland onderschrijft sinds het einde van de oorlog de principes van de WTO. Behalve op eten en enkele andere uitzonderingen, worden er geen belastingen geheven op goederen uit partnerlanden van Canada tot Australië. De EU behartigt de belangen van Nederland binnen de WTO. Dat is zo afgesproken, want Europa gaat over handel. Maar je kunt ook zonder EU in de WTO zitten. Noorwegen en Zwitserland profiteren ook van open grenzen voor goederen maar hoeven geen honderden miljarden aan garanties te betalen.

Lid zijn van de EU betekent dat grenzen openstaan voor mensen, goederen en geld en wat betreft dat geld heeft bijna iedereen de euro. Nu is het voordeel van open grenzen voor goederen goed te becijferen: het weghalen van deze regeling zou volgens econoom Felbermayer (‘The Trade Effects of Border Controls: Evidence from the European Schengen Agreement (ifo.de), 2016’) goederen meer dan zeventien procent duurder maken. De euro weghalen levert nauwelijks schade op, omdat bedrijven toch digitaal betalen. Open grenzen zorgen dan wel voor iets kortere files voor vrachtverkeer maar het meeste vrachtverkeer gaat slechts een grens over. Het is leuk dat je zonder grenzen met een vrachtwagen van Portugal naar Finland kunt rijden maar niemand doet dat ook echt. Open grenzen zorgen wel voor de maatschappelijke spanningen die ongecontroleerde migratie meebrengen. Samengevat is de interne markt een groot succes maar dat had je ook zonder EU kunnen regelen; de EU zorgt voor open grenzen voor personen en een eenheidsmunt waarvan het voordeel niet zo helder te geven is. Leuk dat je met hetzelfde muntje in Griekenland een cappuccino op een terras kunt afrekenen maar hoe vaak doe je dat ook echt? In ruil voor minder vaak naar het grenswisselkantoor lopen, moet je wel het Griekse bankwezen met belastinggeld redden. 

RTL Nieuws noemt terecht dat regels binnen de EU voor bedrijven overal hetzelfde zijn. Dat is inderdaad erg overzichtelijk, maar dat maakt niet dat je blij moet worden van die regels op zichzelf. Je zou jezelf ook mogen afvragen of Nederland niet beter af was zonder die regels, of die nu wel of niet gelijk zijn aan de regels in Slovenië en Malta. Er is een Europese ‘Biodiversiteitsstrategie’, die stelt dat tien procent van de boeren moet verdwijnen. Deze inderdaad uniforme regel zal naar schatting voedsel zeventien procent duurder maken. Door de stikstofcrisis mag Nederland niet meer bouwen terwijl er door de open grenzen wel veel migranten komen. De ECB gooit extra olie op het vuur en maakt het voor vastgoedspeculanten makkelijk om schaarse woningen op te kopen. 

Hierboven is al genoemd dat het balanstotaal van de ECB bij acht biljoen bedraagt. Als de ECB geld lenen makkelijker maakt, dan gaan huizenprijzen omhoog. Professionele beleggers kunnen dan een lagere rente krijgen. Voor werknemers met een vast salaris is dat een probleem, want die krijgen bij hun salaris een maximale hypotheek en niet meer. Op een gegeven moment krijg je gewoon nooit meer een huis en mag je enkel je Europese zegeningen tellen. De Nederlandse prijsindex voor bestaande koopwoningen loopt sinds het stimuleren van na de kredietcrisis gelijk met het balanstotaal van de ECB. Deze Europese instelling maakt huizen onbetaalbaar maar doet dat wel ook in andere Europese landen. Is dit echt een verbetering?

De Europese regels maken ook dat Duitse bedrijven niet langer concurrerend zijn: dat zeggen CEO’s bij de buren letterlijk. De vraag die RTL Nieuws had moeten stellen is of Nederland en Duitsland niet beter af zijn zonder die regels. Dat is naar alle waarschijnlijkheid wel zo. Nederlandse bedrijven ‘profiteren’ per saldo niet van de EU en burgers al helemaal niet: want je krijgt geen huis, dan boeit de rest ook niet.

‘In 2020 verdienden Nederlandse bedrijven in totaal 254 miljard euro met exporteren, en het meeste verdienden we aan Duitsland, bijna 49 miljard euro’.

Problematische cijfers. Nederland exporteerde in 2022 inderdaad 188 miljard euro naar Duitsland terwijl de handel andersom 112 miljard euro bedroeg. Nu is het niet zo dat deze handel verdwijnt als Nederland geen zin meer heeft om pinautomaat te zijn: Nederland en Duitsland blijven lid van de WTO. Ook negeert RTL Nieuws dat Nederland buiten Europa moet importeren om de export mogelijk te maken. Het is niet zo dat er ergens 254 miljard op een rekening staat dankzij de export, dankzij de EU. De handelsbalans van Nederland met China is bijvoorbeeld zestig miljard euro negatief. We kopen dus plastic rommel uit China en verschepen die naar Duitsland en andere landen. Dan kun je die omzet als winst zien, maar dat is niet terecht. Als je alle handel van Nederland optelt, is de bijdrage van de Nederlandse in- en uitvoer aan de economie steeds zo’n tien procent van de economie. RTL Nieuws haalt omzet en winst door elkaar en doet ook alsof die ‘winst’ zijn bestaan aan de EU dankt. Dat is niet zo.

‘Volgens het CPB is de Nederlandse economie drie procent groter dankzij de handelsbaten die lidmaatschap van het blok oplevert’

Helemaal mooi. Dat zegt niets over winstgevendheid van het bedrijfsleven, als de EU aan de slag gaat met de ‘green deal’ van Frans Timmermans. Die verbiedt het bijvoorbeeld dat Duitse bedrijven straks nog benzinemotoren produceren. Duitse auto’s kunnen dankzij Europese regels wel iets makkelijker verkocht worden maar de EU eist ook dat de fabriek sluit. Ben je dan echt beter af in de EU? Van de effecten van de ‘green deal’ zijn nauwelijks berekeningen gemaakt maar de eerste signalen uit Duitsland zijn rampzalig. Zonder analyse van die signalen zegt de drie procent van het CPB weinig.

Kortom, de stelling dat Nederland rijker is dankzij lidmaatschap van de EU is niet bewezen. Met de EU kwam de euro en die zorgt dat Nederland voor meer dan 600 miljard euro garant moet staan voor schulden van anderen, tegen de afspraken in. Dat bedrag stijgt ook nog eens hard, elk jaar. En, een kleine toevoeging: door nieuwe Europese regels kan de Europese commissie nog veel meer schulden maken zonder ze op te schrijven. Derivaten en gemeenschappelijke schulden mag je namelijk boekhoudkundig wegstrepen maar dat wordt een topic op zich. De euro zorgt nauwelijks voor meer handel, omdat grote bedrijven hun internationale transacties toch niet met contanten betalen. Open grenzen zorgen voor iets minder files voor vrachtwagens maar ook voor ongecontroleerde immigratie, evident een politieke splijtzwam. Gelijke regels hebben hun voordelen maar de ‘digitale en groene transitie’ brengen vooral regels die de economie beschadigen. Het zou eerlijk zijn om de winstgevendheid van het Nederlandse bedrijfsleven te vergelijken in de situaties met en zonder al die verplichtingen en beperkingen maar die geeft dit filmpje niet. Ontwikkelingen in de Duitse industrie laten zien dat die Europese regels de economie vooral beschadigen.

En dan hebben we het nog niet eens over de rechtsstaat gehad. Lid zijn van de EU betekent dat je ook digitale paspoorten moet bouwen waarmee je het leven van burgers met een druk op de knop stil kunt leggen. Wil je wel in zo’n samenleving leven? Als je denkt dat je vrijheid dan weg is, dan is drie procent minder inkomen echt een koopje. De EEG was zonder meer een succes, dat kun je niet zeggen van wat erna kwam.

Mijn werk mogelijk maken en meepraten over Europese vergezichten? Ga naar :Backme.org