EU wil in 2030 oorlog met Rusland kunnen voeren (en dat kost geld)

Nu denk je bij oorlog voeren niet meteen aan het financiële aspect, maar daar begint het natuurlijk allemaal wel mee. De Europese Investeringsbank (EIB) heeft zich namelijk bereid verklaard om militaire projecten te financieren. De reden daarvoor is dat je de kosten dan uit de boeken van de lidstaat kunt weghalen. Een Europees leger is een idee dat ouder is dan de recente oorlog in Oekraïne: al in 2018 werd er gesproken over het financieren van militaire infrastructuur door de EU. De uitdaging zit hem in de logistiek: hoe krijg je bijvoorbeeld een Italiaanse tankeenheid naar de grens met Rusland? De meeste Europese landen zijn ingesteld op verdediging van het eigen grondgebied, geen oorlog verderop. Daar moet dus verandering in komen.

De nieuwe eurocommissaris voor defensie, de uit Litouwen afkomstige Kubilius, wil dat de EU in zes tot acht jaar klaar is voor een grondoorlog tegen Rusland. Gegeven de historie van onderdrukking van de buurlanden door Rusland is het logisch dat de inwoners van de Baltische staten graag investeren in een dergelijk plan: helemaal als anderen het betalen. De uitgaven zullen verricht worden door het European Defense Agency. Dat zag in 2004 het levenslicht, met een bescheiden  budget van nog geen twee miljoen euro. In 2015 werden de ambities opgeschaald. Voor de periode van 2021 tot 2027 is een bedrag van 27,5 miljard voorzien. Het budget van de EU wordt geregeld via het ‘multiannual financial framework’ (MFF) dat niet overeenkomt met de benoeming van eurocommissarissen. De bestedingen van dit MFF zijn geregeld via ‘Next Generation EU’, in de volksmond het Coronafonds geheten. 

In het Europees verdrag is geregeld dat de EU geen lopende kosten mag betalen met schuld, want dan zadel je de volgende generaties op met de ellende. Deze regel is door de pandemie losgelaten. Interessant genoeg was de tijdelijke maatregel blijvend: er wordt zonder morren een verlenging van de regeling geaccepteerd. De meest recente emissie van Coronaschuld is van 2 oktober 2024, voor twee miljard euro met een looptijd van een jaar. Deze lening zal dus binnen het huidige MFF opnieuw worden afgesloten, want nog steeds is niet duidelijk hoe de schulden worden afgelost. De tijdelijke maatregel vanwege de pandemie maakt het mogelijk om tot 2026 een bedrag van 806,9 miljard euro te lenen. 

Het aantrekkelijke van deze methodiek is dat een Europese instelling die schulden maakt, niet de gemeten staatsschuld van de lidstaat verhoogt. Praktisch gezien slaat dat nergens op: de inwoners van de lidstaat moeten de schuld gewoon terugbetalen met hogere belastingen op consumptie. Het niet opnemen van een schuld maakt niet dat de kosten voor rente en aflossing verdwijnen. Over dit principe is een aflevering van Current Ratio gemaakt: Europese schulden tellen niet op bij die van de lidstaat.

Nu had je kunnen zien aankomen dat deze methode dan ook herhaald zou worden: wel geld uitgeven zonder dat je de bijbehorende schuld hoeft op te schrijven is politiek aantrekkelijk.  Dat moment is nu aangebroken: in plaats van een virus zijn we weer ouderwets bang voor de Russen. In de wandelgangen wordt gesproken over honderden miljarden aan extra schuld. Het is grotendeels weggegooid geld. Polen is op dit moment met een modernisering van de landmacht bezig. Er komen 1000 Koreaanse tanks 460 howitzers bij; daarbovenop wil Polen ook nog eens 250 van de nieuwste Amerikaanse M1A1-tanks aanschaffen. Gisteren is besloten om het leger te versterken met een enorme vloot Koreaanse drones. Na twee jaar oorlog is Rusland vastgelopen in de Oekraïense modder, dus is het helemaal onmogelijk om door deze Poolse muur van Koreaans staal te breken. Bovendien zou Polen direct door de Amerikaanse luchtmacht worden ondersteund, omdat dat land lid is van de NAVO. Een Russische aanval zou compleet kansloos zijn en dat weet Poetin natuurlijk ook gewoon. Dan kun je eventueel per trein wat lichte voertuigen uit Portugal of België naar een mogelijk front brengen maar dat zal weinig uithalen. 

Ook kun je je afvragen of het in de historische context verstandig is om makkelijker Duitse tanks naar het Russische front te krijgen. Zoals de inwoners van Polen en de Baltische staten nog een trauma hebben van de communistische onderdrukking, zijn de Russen de vernietiging door de nazi’s niet vergeten. Een dergelijk project kan ieder geval door het Kremlin als reden worden gezien voor meer interne repressie, omdat er een bepaalde dreiging van dit project uitgaat. Misschien is de EU als ‘vredesproject’ hier dan ook niet geschikt voor, zeker niet als er al een NAVO is.

De EU kan dergelijke besluiten nemen, omdat artikel 42 van het Europees verdrag een clausule tot onderlinge militaire bijstand bevat. Behalve een soort ministerie van defensie is er ook een de facto Europees minister van buitenlandse zaken, in Brussel heeft men het dan over ‘external action’. Deze kent een budget van 48 miljoen euro per jaar. Het is de bedoeling dat voormalig premier van Estland Kaja Kallas de commissaris van ‘external action’ gaat worden. Dat betekent dat het Europese defensiebeleid vorm wordt gegeven door twee politici die een zeer sterke anti-Russische koers willen varen. Je kunt je afvragen of landen die niet zo’n beladen geschiedenis met Rusland kennen, daar wel bij zijn gebaat. Je had een van de banen ook aan een Griek of een Portugees kunnen geven. Deze benoemingen worden achter de gesloten deuren van de Europese raad beklonken maar moeten nog wel door het Europees parlement worden bekrachtigd. 

De EIB is opgericht om de doelen van de EU te ondersteunen. Zo worden er veel leningen voor groene energie verstrekt. Het balanstotaal is met dik 500 miljard vergelijkbaar met die van Rabobank. Op de rentebaten van 26 miljard maakt de EIB een winst die tussen de twee en drie miljard per jaar fluctueert. Hoe de rente op deze leningen voor oorlog betaald gaat worden is vooralsnog onbekend. Een extra spoorlijn aanleggen voor een troepentransport levert natuurlijk geen winst op en uiteindelijk is het de bedoeling dat je je lening kunt aflossen. In alle eerlijkheid kun je stellen dat het om lopende, jaarlijkse uitgaven gaat die eigenlijk via de begroting van de lidstaat hadden moeten lopen.De EIB schrijft in haar persbericht wel dat veel projecten een ‘duale functie’ kunnen krijgen. Een extra spoorlijn voor troepentransporten kan ook gebruikt worden voor commercieel goederenvervoer. Dan zal het nog steeds om een onrendabel project gaan, omdat de spoorlijn er anders al had gelegen. 

Het maakt in deze niet uit hoe bang je voor de Russen bent: dat de EU zichzelf het recht geeft om deze uitgaven te doen, betekent simpelweg dat het principe van subsidiariteit extreem wordt opgerekt. Ook taken die duidelijk bij de lidstaat horen, zullen steeds vaker door de EU worden overgenomen. Het evidente voordeel is dat je de bijbehorende lasten kunt betalen met schuld en vervolgens schrijft je die schuld niet op. Op dezelfde manier kun je nog veel meer taken naar de EU verplaatsen, denk aan sociale uitkeringen. Dat zal de eurofederalist goed nieuws vinden, al steven je zo wel af op een nieuwe kredietcrisis. Financiële markten kijken natuurlijk door de boekhoudtruc heen: schuld is schuld, of je hem opschrijft of niet. En, inderdaad, mensen die zeggen dat ze het allemaal zagen aankomen zijn extreem irritant: nu heb ik het alleen wel precies tien jaar geleden voorspeld.

Het betreft een artikel over de Portugese plofbankier. Zijn rommelbank werd met Europese leningen gered, via een ander ‘tijdelijk, eenmalig’ steunprogramma. Daarvan hoefden de leningen niet in de boeken van de lidstaten te komen, omdat de instelling die de redding verrichtte ‘echt Europees’ is. Later is die truc bij het Coronafonds gebruikt en omdat dat in het MFF van 2021 tot 2027 valt, krijg je nu een discussie over een verlenging. In 2026 mag er in het kader van dit MFF niet meer geld worden geleend vanwege de pandemie dus het is logisch dat de Europese commissie in dat jaar al toestemming van de lidstaten wil om meer te lenen. In 2024 en 2025 kun je dan ook een levendige discussie over dit onderwerp verwachten. 

Nu is het de vraag wat onze premier Schoof hiermee zal doen. De PVV is mordicus tegen dit soort uitgaven. Schoof heeft een vetorecht, omdat het plan om extra uitgaven vraagt. Daarmee zal hij de PVV-stemmer behagen maar het zal hem wel op kritiek in de Europese raad komen te staan. Het wordt bijzonder interessant om te zien welke weg hij gaat bewandelen.

Wilt u mijn gegraaf in Europese wetten mogelijk maken? Ga naar BackMe. Daarnaast heb ik hier een heel boek over gemaakt, Het Euro Evangelie: of u laat uw waardering voor dit artikel merken via de knop hieronder. Het kan ook niet.