Een oorlogseconomie zou nu een ramp voor Europa zijn

Vanzelfsprekend is oorlog enkel ellende. Interessant genoeg komt de roep om een herbewapening nu uit de meer progressieve hoek. NOS kwam met een artikel over de voordelen van een daadwerkelijke oorlogseconomie. Als je wapens koopt, dan geef je geld intern uit en maken de wapenfabrikanten winsten die ze kunnen delen met anderen. Door de extra vraag naar arbeid hebben werknemers ook voordelen. Oorlog is dus goed voor mensen, kijk maar naar hoe fantastisch de jaren 1941 en 1942 waren! NOS krijgt dat uit de pen, letterlijk, het lukt ze gewoon in Hilversum. 

Waarom klopt dat verhaal niet? Ten eerste is er de ‘broken window fallacy’, zo heet dat principe. Met ‘fallacy’ wordt een redenering bedoeld die intern stukloopt. Als u nu bij de buren de ruiten ingooit, dan heeft de ruitenzetter morgen werk. Kassa, het gaat goed met de economie! Daarbij negeren we alleen wel de schade van het ingooien van de ruiten. Per saldo is het verspilling. Daarbij weet de redactie van NOS kennelijk ook niet hoe ellendig de oorlogsjaren waren. En de vraag naar arbeid resulteerde in dwang. Nederlanders werden via de ‘Einsatz’ gedwongen in Duitse fabrieken te werken, als slaaf. Was dat echt zo’n fijne tijd?

Er zijn nog twee redenen waarom een oorlogseconomie slecht zou uitpakken voor het Europees continent. Die hebben te maken met keuzes die in het recente verleden zijn gemaakt. Ten eerste is Defensie functioneel wegbezuinigd, niet alleen in Nederland. Dat betekent dat er wel een ministerie van Defensie is, met een ‘opperbevelhebber’, maar die stuurt eenheden aan die alleen op papier bestaan. Het Nederlandse tankleger heeft zelf geen tanks, de luchtmobiele brigade leert te springen met een parachute maar heeft te weinig vliegtuigen voor een echte operatie, enzovoort. De logistieke ondersteuning om het in een echt gevecht vol te houden ontbreekt ook, net als fabrieken die kogels en granaten maken.

In 2014 besloten onder meer Nederland en Duitsland het eigen leger nog wat extra schade toe te brengen, ook al kon je toen al zien dat er geen garantie is op vrede. In Duitsland was dat in de jaren erna het werk van Ursula von der Leyen, de huidige voorzitter van de Europese commissie. In 2015 kwam er de noodkreet van militairen; we hebben niet eens de middelen om een beetje te oefenen, laat staan echt te vechten. De latere president Donald Trump zocht de confrontatie op over de bezuinigingen van de Europeanen. Dat was een reden om te praten over het samensmelten van de uitgemergelde Europese legers, maar niet om de zogeheten 2-procentsnorm dan maar te respecteren. 

In de praktijk betekent dit dat alle voorraden voor de oorlog in Oekraïne uit de VS komen. Als hun magazijnen met granaten leeg zijn, is het klaar. Europese leiders doen stoer over hulp, maar zijn compleet afhankelijk van de diepte van de Amerikaanse voorraden. Als Nederland een pallet granaten levert, zijn die eerst bij de Amerikanen aangeschaft. Nederland had zelf ooit wel een fabriek voor bommen, bij Muiden, maar die is begin jaren ‘90 gesloten. Overigens zijn de Amerikanen bewust schimmig over hun productie en voorraden. Oekraïne heeft een paar miljoen 155-millimeter granaten afgeschoten die allemaal uit de VS komen. Het is goed mogelijk dat de VS niet veel voorraden meer hebben en Oekraïne teleur gaan stellen; maar het zou ook zo kunnen zijn dat ze er nog tien miljoen van hebben en klaar zijn voor nog een paar oorlogen. Door daar niet duidelijk over te zijn, laten ze een mogelijke toekomstige vijand in het ongewisse. 

Omdat Europese leiders de oorlog vanaf 2014 als reden hebben gebruikt om Defensie nog wat af te schalen, is het zo goed als onmogelijk om op korte termijn meer wapensystemen en munitie paraat te hebben. De spullen komen uit fabriekshallen die er op dit continent maar in beperkte mate zijn. Een fabriekshal komt er pas na investeringen en de jaarrekeningen van Europese wapenbedrijven laten zien dat die investeringen niet gedaan zijn. De Amerikanen domineren de productie van complexe wapens compleet. Heel snel opschalen betekent daarom dat de orders naar Amerikaanse bedrijven gaan, dat is de ene kant van het verhaal. 

De recentelijk toegenomen vraag naar wapens zorgt wel voor volle orderboeken bij de gekrompen Europese bedrijven. Dat doet hun marktwaarde stijgen. In Europa ziet men het alleen als onbeschaafd om in wapens te beleggen. De aandelen van de bedrijven zijn daarom in handen van Amerikaanse beleggers zoals BlackRock. Eventuele overwinsten verdwijnen dan ook in de zakken van die vooral Amerikaanse vermogende beleggers en pensioenspaarders. Strategische blunders van de afgelopen twintig jaar (assertief zijn tegen Rusland terwijl je je legers afschaft) kunnen daarom niet in een paar maanden gecorrigeerd worden. Een oorlogseconomie zou daarom voor Europa rampzalig uitpakken maar dat geldt voor alles wat met oorlog te maken heeft. 

Hierboven vindt u anderhalf uur aan kijkplezier met twee afleveringen van Current Ratio.

Mijn werk ondersteunen? Ga naar Backme en doe mee!