'Demissionaire' regering voert toch digitaal paspoort in

In de Europese Unie kan een regering niet demissionar zijn. Dit is waarom.

Demissionair? Vergeet het maar! Aftreden maakt een mens alleen maar machtiger, dan kunnen ze je niet wegsturen. Gisteren, 8 november 2023, is een belangrijke dag. Europese raad, commissie en parlement waren het eens over een Europees digitaal paspoort, de ‘European Digital Identity wallet’. En daar moet iets ingestopt kunnen worden, CBDC misschien?

Het paspoort komt in de vorm van een app, naar alle waarschijnlijkheid, die aan je bankrekening is gekoppeld. Eigenlijk wordt de app van je bank uitgebreid. Maar als je dat niet wil, dan hoeft het niet, het is een kwestie van vrijwilligheid volgens het kabinet. Verantwoordelijk staatssecretaris Van Huffelen gaf er eerder een interview over met Hart van Nederland. De Kamer was tegen maar ‘Belangrijk is ook wat dit kabinet vindt’, werd er toen gezegd - en dat het niet verplicht wordt. Dat kan dus niet.

In dat interview zegt Van Huffelen dat er doorgegaan wordt met het digitale paspoort en dat er nu al veel digitaal gedaan wordt. Ze noemt voorbeelden als bankzaken regelen, een hotel boeken of een auto huren. Dat kan dus al zonder paspoort. Het bijzondere aan het digitale paspoort is dat de gegevens die je zelf kunt aanspreken met de app, verhandelbaar zijn. Dat is met name zo voor medische data. Als een medicijnfabrikant medische gegevens wil van alle mannen van boven de 60 in Eindhoven met diabetes, zoals Tinus, dan moeten er twee databanken gekoppeld worden: de GBA en je EPD. In de GBA kan een selectie worden gemaakt en daarvan kan de overheid dan de behandelgegevens doorsturen naar de onderzoeker, tegen betaling, zonder dat de persoonsgegevens openbaar worden. Dan respecteer je privacy maar kan het EPD toch voor onderzoeksdoeleinden dienen.

Veel lezers vinden het moeilijk zich dit voor te stellen. Het is echter Europees beleid, met aangenomen wetten en al. Primair gebruik van medische data komt neer op het raadplegen van een medisch dossier tijdens het bezoek van Tinus aan zijn huisarts. Als hij vertrekt kan het digitale dossier dicht en als de dokter naar huis gaat kan de computer ook gewoon uit. Secundair gebruik slaat op het verhandelbaar maken van de inhoud van het EPD. Medische gegevens staan dan ergens in de cloud, ook als de pc van de huisarts uit is gezet.

Om toegang te krijgen tot het EPD via de wallet, moeten databanken koppelbaar zijn. Dat betekent dat als Tinus een BSN heeft dat eindigt op 1234567, dat ook geldt voor zijn patiëntnummer, de gegevens die de bank heeft, enzovoort. Er is dan een ‘unieke sleutel’, zoals dat heet. Ook zonder sleutel zijn gegevens te koppelen, als meerdere gegevens van dezelfde Tinus overduidelijk laten zien dat het om een specifiek individu gaat. Maar de Europese commissie wil het liefst een nieuw Europees BSN voor elke Europeaan, ook als je je geen Europees burger voelt. Deze wet is ook aangenomen en anders zijn gegevens van dezelfde persoon in verschillende databanken niet aan elkaar te relateren. 

Ook al was de Kamer tegen, de commissie kreeg zijn zin. Eurocommissaris Thierry Breton zei ook dat de app iets moet krijgen om in te stoppen, zoals CBDC. Als je dezelfde app gebruikt om op heel veel systemen in te loggen, krijg je een digitaal profiel van een mens, van diens financiën tot aan zelfs zijn genen. Dat is het grote verschil met passen die nu in de portemonnee zitten, dat is ook een ‘identity wallet’. Het wel of niet digitaal zijn van de nieuwe app is niet de kern van het verschil. De pasjes die nu in mijn fysieke portemonnee zitten (een rijbewijs, een pas van de Basic Fit, van de duikschool in Egypte waar ik helaas maar een keer ben geweest, een versleten bankpas die aan vernieuwing toe is) communiceren niet met elkaar. Mijn lidmaatschapsnummer van de duikschool is niet te relateren aan mijn rijbewijs, bijvoorbeeld. Straks komt er een Europees ‘unique identifier’ waarmee elke inwoner van EU in dezelfde lijst staat: vinden we gewoon in de ‘Legislative Train’.

Dat heeft twee grote implicaties. Ten eerste is het extreem gevoelig voor hacken. Zelfs de vaccinatiegegevens tijdens de pandemie van zeventien miljoen Nederlanders waren te koop; waarom zouden veel meer gekoppelde bestanden van bijna een half miljard mensen dan wel veilig op te slaan zijn en aan te roepen via een enkel toegangspunt? Als een cybercrimineel de app hackt, heeft hij niet alleen toegang tot een enkel systeem, maar alle, volgens een format dat niet zeventien miljoen mensen gebruiken maar bijna een half miljard. Slechts een Kamerlid heeft (had) een academische opleiding informatica afgerond, VVD’er Hawre Rahimi. Hij was kritisch, want zo’n complex en groot systeem is niet veilig te krijgen volgens hem. Daarom hebben ze hem bij de tussentijds ingelaste verkiezingen op een onverkiesbare plek gezet: geen geintje.

Daarnaast krijg je letterlijk een digitale kopie van een mens. Alle aspecten van dezelfde persoon in verschillende databanken komen dankzij de unique identifier makkelijk bij elkaar. Bij de toeslagenaffaire zagen we al dat een overheid weinig respect kan hebben voor de eigen burger en hem jaren verplettert, tot verontwaardiging zorgt dat het stopt. Het koppelen maakt allerlei vormen van bespioneren van de eigen burger mogelijk en de vraag is of een mens dat moet willen. Daar is weinig debat over geweest en bij die schaarse gelegenheden was een meerderheid er niet voor op te porren. 

De combinatie van CBDC en de wallet zorgt impliciet ook voor het einde van cash. Waarom dat zo is blijkt uit deze video. CBDC kan de centrale helpen om beter monetair beleid te voeren. Soms wil een centrale bank de rente verlagen zodat mensen minder sparen en meer uitgeven. Als de rente daardoor onder de nul procent komt gaan mensen pinnen, want op cash zit geen rente. Bij digitale munten speelt dat ‘zero-lower bound’ probleem niet. Dit aspect is een duidelijk voordeel voor centrale banken, daar zijn ze ook eerlijk over en in de Kamerbrief over CBDC van juli 2022 erkent minister Kaag ook dat het zo werkt. 

Bij een interview met Tim Douwsma is genoemd dat de huidige regering helemaal niet demissionair is. In de EU is de Europese raad het overlegorgaan van de regeringsleiders, met wetgevende bevoegdheid. Dat een premier in eigen land demissionair is, heeft geen gevolgen voor de Europese raad. De raad heeft de facto wetgevende bevoegdheid en de demissionaire premier blijft daar te vinden. Daarom is het niet mogelijk om in de Europese unie demissionair te zijn. Je zit in de Europese raad of niet, het is binair. Je kunt ook niet demissionair zwanger zijn.

In 2024 zijn er Europese verkiezingen en er komen banen vrij bij de NAVO. Tot de zomer zit Rutte er nog wel en mag hij beslissingen maken in de Europese raad. De huidige Europese commissie heeft duidelijk aangegeven macht naar zich toe te willen trekken. Door het eerdere handelen is er geen reden om aan te nemen dat de huidige demissionaire regering daarin een remmende factor wil zijn. Een premier die aftreedt en blijft zitten is als een bestuurder met een flinke slok op die na een reprimande van de agent toch mag doorrijden. Aftreden is pas aftreden als je ook opstapt. 

De digitale kopie van een burger ontstaat als hij in meerdere databanken te vinden is en die gegevens aan elkaar gekoppeld kunnen worden. Een praktisch voorbeeld vinden we in een Frans senaatsrapport over de digitale mogelijkheden in een pandemie. De schrijvers noemen dat China een manier had gevonden om overtreders van de quarantaine makkelijker op te sporen. Het EPD kan een lijst met mensen tonen die zich bij klachten niet hebben gemeld voor een quarantaine. Dat is makkelijk, het is precies iedereen die zich niet wel heeft gemeld. Van deze mensen werd opgezocht of ze ook medische hulpmiddelen hebben aangeschaft voor de behandeling van koorts. Een algoritme kan dit alleen doen als dezelfde persoon in het EPD en de systemen van de bank makkelijk te vinden is. 

In dit onderzoek noemt de Franse senaat ook dat de GBA niet alleen de brug is tussen de bankgegevens en de EPD, maar dat er over de persoon zelf ook relevante data te vinden zijn tijdens een pandemie. Immers, niet alle rassen zijn hetzelfde, ze kunnen meer of minder vatbaar zijn voor bepaalde ziektes. Medische data niet alleen voor opsporing gebruiken, zoals ze in China doen, maar ook om onderscheid te maken op ras is in strijd met de Franse grondwet. Nu was er crisis dus dan moet je er op zijn minst over willen ‘nadenken om straks geen spijt te krijgen dat je dat niet deed’. Het staat er echt, in het rapport Crises sanitaires et outils numériques : répondre avec efficacité pour retrouver nos libertés.

In dit voorbeeld maken overheden gebruik van de koppeling die bestaat tussen data in verschillende gegevensbanken. De ‘wallet’ houdt praktisch in dat burgers zelf ook toegang hebben tot de app en de bijbehorende data. Je kunt ook zelf via de app dingen opvragen uit je medisch dossier, denk maar aan de groene vink tijdens de pandemie. Nu kan men weigeren de app te downloaden, maar dat maakt niet dat er sprake is van een vrijwillig systeem. Nog steeds worden er buiten ons zicht om koppelingen gemaakt in onze data, op een manier die niet veilig te krijgen is en ook mogelijkheden schept voor het bespioneren van de eigen mensen. Dat kan ook nog steeds als iemand de app zelf weigert te downloaden. 

Een en ander stop ik in een boek dat nog snel voor de verkiezingen afgerond moet worden. Al mijn volgers op :Backme.org krijgen meteen hem digitaal, de verkiezingen waren wat eerder dan ik dacht en op een andere manier krijg ik het niet rond. En als u het niet kan missen krijgt u hem ook. Voorwaarts!