CBDC 7/25 - ABN Amro over digitaal geld, efficiëntie en programmeerbaarheid (2021)

Er is iets geks gebeurd, ergens, ooit. Dat is wel de meest algemene openingszin die je kunt bedenken. Iets specifieker: ergens in de zomer van 2021 is de polarisering in de polder een tandje opgeschaald. Wie tot die tijd interesse toonde in een bepaald onderwerp, zoals digitaal geld, kon daar vrijelijk over van gedachten wisselen met anderen. Als we het over CBDC hebben, Central Bank Digital Currency, dan mogen we stellen dat vanaf ongeveer 2016 tot 2021 er sprake was van de Borreltafeltijd. Je kon dan in een café een praatsessie organiseren over CBDC en dan kwamen er maximaal zeven of acht mensen, bankiers, economen en liefhebbers van digitale technologie in het algemeen. Deze sessies zijn nuttig voor het delen van inzichten en sowieso is het goed om mensen die verschillend denken bij elkaar te brengen, aan een gezellige borreltafel met alcoholische en andere versnaperingen. In 2021 besloten Westerse samenlevingen zichzelf vervolgens in twee delen op te splitsen, namelijk de Deugers en de Wappen. Wie kritisch was op de snelheid waarmee overheden digitale toepassingen invoerden was een Wap en daar moest je niet bij willen horen. De Wappen dragen allemaal dodelijke virussen met zich mee en ‘geloven in complotten’, zoals digitaal geld dat programmeerbaar zou kunnen zijn. De meeste journalisten zitten bij de Deugers en dat merk je. Zoek in het archief van het FD op artikelen over een al dan niet programmeerbare CBDC en je krijgt onomwonden voorgeschoteld dat alleen een krankzinnige zich hier druk om maakt.

Voor de Grote Polarisering van 2021, in Borreltafeltijd, was er echter al een hoop onderzoek gedaan naar digitale munten. Als we daarin grasduinen komen we bij allemaal artikelen die een voor de Deugers pijnlijke waarheid opleveren: digitaal geld is per definitie programmeerbaar. Het digitale aspect maakt nu eenmaal dat het altijd mogelijk is om betalingen aan voorwaarden te verbinden. Als een centrale bank later uitspreekt op een zeker moment geen voorstander te zijn van het gebruik van dat principe, dan zou dat later kunnen veranderen. Het kan, dus gebeurt het een keer, was de conclusie in Borreltafeltijd. Nieuwe politieke inzichten hebben geen invloed op feitelijke observaties. Het kwam al ter sprake tijdens het interview bij Marlies Dekker en ja, Borreltafeltijd was een stuk aangenamer dan de gepolariseerde polder die we nu hebben.

In de staart van Borreltafeltijd kwam ABN Amro met een drieluik over digitaal geld. Het derde deel ging specifiek over CBDC, uitgaande van het gebruik van blockchain of distributed ledger technologie (DLT) in het algemeen. Daarbij ligt een bepaald gegeven, zoals een transactie in het verleden, op meerdere plekken. Elke keer als een auto wordt doorverkocht - bij wijze van spreken - gaan de data over alle oude transacties mee naar de nieuwe eigenaar. Daarom is het voor een fraudeur veel lastiger om data te vervalsen, want ze liggen op veel meer plekken dan bij een systeem gebouwd volgens het klassieke dubbel boekhouden. 

In een FAQ merkt de ECB op dat het inderdaad wel de bedoeling is om DLT te gebruiken maar er is nog geen harde beslissing genomen, het kan nog alle kanten op. Het idee dat CBDC gebruik zal gaan maken van DLT is dus zo gek nog niet. Wel staat er in dezelfde FAQ dat CBDC niet programmeerbaar moet worden en dat staat ook in de conceptwet. Vervelend feitje: dat is later simpel aan te passen. Bij een digitale euro hoort een digitaal paspoort en het recente verleden leert dat overheden daarmee de flexibiliteit hebben gekregen om in een crisis heftige noodwetten in te kunnen voeren.

Het drieluik van ABN Amro is geschreven door beleggingsexpert Ralph Wessels. Hij kijkt vooral met die bril naar digitale assets. Beleggers die in crypto willen investeren kunnen zich volgens hem beter bewust zijn van bepaalde risico’s. Een digitale munt heeft geen periodieke uitkering die met enige mate van zekerheid te schatten is, dus een fundamentele analyse is niet mogelijk. Wel voorziet ABN Amro een ‘efficiëntieslag door tokenisatie’. Digitale certificaten kunnen transacties vergemakkelijken. Dat zal de vraag naar diensten als die van makelaars doen afnemen, maar dat krijg je nu eenmaal bij een efficiëntieslag. NOS schreef er in 2021 ook een artikel over, met dezelfde hoofdconclusie. Wel vraagt een grotere rol van digitaal geld in de samenleving ook om meer regelgeving en dat maakt de boel weer stroperiger. 

Op basis van de toen bekende literatuur schreef Wessels tot slot dat deze ontwikkelingen maken dat privacy afneemt en digitaal geld ook programmeerbaar is. Het voordeel van CBDC zit hem in het nut dat het kan hebben in landen met veel arme mensen die überhaupt geen paspoort hebben, maar die hebben we in Nederland nauwelijk. Wessels noemt het voorbeeld van een huurtoeslag die dan ook alleen voor het betalen van huur kan worden gebruikt. Ook kan digitaal geld een tijdslimiet krijgen, dat is simpel in te bouwen. 

Het aspect van programmeren is tweeledig. In het tijdperk van ‘internet of things’, Iot, moeten apparaten zelf betalingen kunnen verrichten. Als een moderne koelkast ziet dat de havermelk op is, kan deze zelf periodiek een nieuw pak bestellen, zonder tussenkomst van de mens. Dit aspect van programmeerbaarheid verschilt niet veel met de periodieke machtigingen die nu al bestaan. Het meest pikante is het andere aspect, namelijk dat de centrale bank zich bemoeit met uw keuzes. Dat zal nu eenmaal gebeuren in de ‘protocol-economie’ waar we naartoe gaan. Al met al neemt het rapport aan dat digitale betalingen kunnen zorgen voor meer welvaart. Ook is er een stevige bronvermelding, allemaal interessante artikelen uit de tijd van voor de Grote Polarisering. 

Mijn werk mogelijk maken? Kijk op Backme.org en er gaat een wereld voor u open.