CBDC 15/25: Kan Trump het hele project eigenlijk wel afblazen?

Ja lieve mensen, inderdaad, daar gaan we weer! CBDC, wat willen de voorstanders er eigenlijk mee? Omdat het onderwerp is gaan leven, publiceren we hier een reeks van 25 artikelen. Neutraal ingestoken, wat ook makkelijk kan. CBDC is namelijk een reactie op het zero-lower bound probleem (ZLB). Wat dat is? Overheden geven geld uit als water, dus op een gegeven moment komen ze om in de schulden. Als je dan de rente zou verhogen, lok je als centrale bank meteen een kredietcrisis uit. Aan de andere kant vinden centrale banken het soms nodig de rente te verlagen. Typisch verhoog je de rente met de huidige inflatie plus twee procent om die huidige inflatie te bestrijden; en verlaag je de rente met vier of vijf procentpunt om de economie te stimuleren.Onder de omstandigheid van de hoge schulden kun je de rente alleen nooit verhogen, het is een kwestie van alleen maar stimuleren en nooit afremmen. Dan kom je vanzelf in de buurt van negatieve rente uit. 

Over het ZLB-probleem zijn inmiddels 33 duizend wetenschappelijke artikelen geschreven. Veel mensen stoppen het onderwerp (CBDC) in het wappie-hoekje of erger. Schrijvers over CBDC wacht hetzelfde lot. Helemaal onterecht, natuurlijk gaat een centrale bank zich afvragen hoe je omgaat met ZLB als rentes inderdaad negatief worden. En ja, dan kom je op het terrein van financiële innovaties uit, zoals een muntje dat alleen maar digitaal is. Waarom is dat voor veel mensen toch zo moeilijk om te accepteren?

Nu zult u zich misschien afvragen wat het effect van de verkiezingswinst van Donald Trump op CBDC is. Laat het zo zijn dat we daar bij Current Ratio net een hele aflevering over hebben gemaakt, hieronder te kijken. We kunnen het verhaal ook kort samenvatten.

Kamala Harris is iemand die we in Europa een sociaaldemocraat zouden noemen, zie haar als een soort Frans Timmermans met meer haar op het hoofd. Tijdens haar campagne heeft ze een hoop beloftes rondgestrooid die veel geld kosten en waar geen dekking voor is. Daarom is het een veilige aanname dat ze de staatsschuld zou hebben verhoogd. Dan wordt het voor een centrale bank nog moeilijker om op korte termijn de rente te verhogen, de Amerikaanse FED zou dan juist moeten stimuleren met lage rente. Dat brengt het land dichter in de buurt van negatieve rente en dan kom je weer bij CBDC uit. 

Nu is Donald Trump natuurlijk geen haar beter, stenenschuivers zijn natuurlijk ook niet vies van een beetje schuld. Tijdens zijn presidentschap werden de VS geconfronteerd met de pandemie, wat zonder meer voor een toename van de schulden heeft gezorgd. Maar eerlijk is eerlijk, ook in de periode tot aan de pandemie steeg de nationale schuld met 3,5 biljoen dollar. Dat is dik drie keer de hele Nederlandse economie. Trump heeft de vennootschapsbelasting verlaagd om de economie te stimuleren. Bij gelijkblijvende uitgaven zorgt dat op korte termijn natuurlijk wel voor meer schuld en dan kom je ook bij negatieve rente uit. Daarom trekken we bij Current Ratio de conclusie dat het verschil tussen Trump en Harris op dit vlak ook weer niet overdreven hoeft te worden.

Op dit moment groeit de Amerikaanse economie wel, in tegenstelling tot die van de eurozone. De schuld groeit wel harder dan de economie, voor een dollar schuld krijg je minder dan een dollar economische groei terug. Het is geen statistiek om blij van te worden, want zo raas je op een nieuwe kredietcrisis af. Als je wil voorkomen dat de overheidsuitgaven verder ontsporen, ontkom je niet aan bezuinigingen of belastingverhogingen. 

Dat brengt ons bij de discussie over een plan van Trump, om samen met Elon Musk de bureaucratie in te dammen. Met een ‘Department of Government Efficiency’ (DOGE) gaat het duo op zoek naar duizenden miljarden aan salarissen van ambtenaren om weg te bezuinigen. Onderdeel van de strategie is wellicht een verbod op thuiswerken, dan lopen er meteen grote groepen ambtenaren weg. Als u iets kwijt wil over nut en noodzaak van thuiswerken, leeft u zich lekker uit in de comments. Om uit de buurt van ontploffende overheidsfinanciën te blijven, moet Trump (die heeft beloofd de belastingen niet verhogen) evenwel ergens hard in het vlees van de overheid snijden. Als dit niet lukt, zal ook onder hem CBDC een optie worden. Daar komen we in een later artikel op terug. 

Voor nu mogen we het als volgt samenvatten: Harris zou voorstander van CBDC zijn geweest en het past ook bij haar uitgavenprofiel; Trump komt door eigen gebrek aan respect voor een gezonde begroting op hetzelfde punt uit, maar heeft in ieder geval beloofd met bezuinigingen de tekorten in te perken. Nu heeft Harris natuurlijk een tijdje in het Witte Huis rondgelopen, dus haar visie op CBDC is heel helder. De vorige regering van de VS heeft een ‘executive order’ uitgegeven omtrent de ontwikkeling van CDBC. Dit onderwerp had ‘de hoogste urgentie’, volgens Biden. Daar zit geen woord Sioux bij. 

Alhoewel, je zou de tekst ook anders kunnen uitleggen. Misschien zijn Biden en Harris wel helemaal geen voorstander van CBDC, maar vinden ze dat onderzoek naar een verantwoorde uitrol van een eventuele CBDC ‘de hoogste prioriteit’ moet hebben. Daarmee is niet meteen gezegd dat het al in kannen en kruiken is: je kunt ook leiderschap tonen op fora over CBDC, zonder het digitale muntje daadwerkelijk in te voeren. Het kan eigenlijk twee kanten op. Letterlijk staat er:

‘Sovereign money is at the core of a well-functioning financial system, macroeconomic stabilization policies, and economic growth.  My Administration places the highest urgency on research and development efforts into the potential design and deployment options of a United States CBDC.  These efforts should include assessments of possible benefits and risks for consumers, investors, and businesses; financial stability and systemic risk; payment systems; national security; the ability to exercise human rights; financial inclusion and equity; and the actions required to launch a United States CBDC if doing so is deemed to be in the national interest. My Administration sees merit in showcasing United States leadership and participation in international fora related to CBDCs and in multi‑country conversations and pilot projects involving CBDCs.’

Een fervent tegenstander van de munt zou daarentegen gewoon wegblijven over die fora, ook dat is waar. In 2020 was de VS voorzitter van overlegorgaan G7. In die hoedanigheid is er opgeroepen tot het schrijven van een rapport over digitale munten. 

Precies dat rapport is onderwerp van het artikel van vandaag - en het volgende. Het rapport verwijst zelf namelijk weer naar een ander rapport, namelijk dat van de Bank of International Settlements (BIS), daar moeten we dus op terugkomen. Het rapport met ‘principes’ van de G7 is te vinden op de websites van elk van de landen in de G7, zoals het VK. 

Het rapport noemt de pandemie als ‘versneller’ van bepaalde trends. Dat zie je vaker, plannen die eigenlijk al op de plank lagen, worden acceptabeler gemaakt met een virus als excuus. Denk in dat kader aan ‘Coronabonds’, een vorm van Europese financiering die tijdens de vorige kredietcrisis als idee is geopperd. Jaren later wordt het plan weer tevoorschijn gehaald, met maar een verschil: de naam. 

Vervolgens verdwijnt de pandemie, maar het plan blijft staan. Wat je wel vaker ziet in dit soort teksten, is dat er een bepaalde urgentie doorklinkt die bij het verdwijnen van de pandemie niet meer geldig is. Dan zou je de vraag kunnen stellen of het wel zin heeft om door te gaan - maar dan heeft niemand meer zin in een discussie over het onderwerp. We mogen stellen dat Biden en Harris het nodig vonden om door te zetten, anders hadden ze later, na de pandemie, alsnogl een andere visie geformuleerd. Het rapport met principes van de G7 is daarom een inkijkje in de toekomst, mocht CBDC er daadwerkelijk komen. We hoeven ze hier niet allemaal op te dreunen, u kunt het rapport zelf downloaden. Laten we er drie uitpakken.

De eerste is meteen een lekkere binnenkomer. De begeleidende tekst noemt dat er gezocht zal worden naar een ‘passend gebruik’ van CDBC. De centrale bank wil graag dat burgers het gebruiken voor betalingen, maar er mag niet gespaard worden. Immers, als je wel kunt sparen zou het bestaande bankwezen er een concurrent bij kunnen krijgen en er is een harde lobby gevoerd om dat te vermijden. Met ‘financiële stabiliteit' bedoelt men zelfs dat een abrupt invoeren van CBDC zonder maximumbedrag tot snelle verschuivingen van spaargeld kan leiden, een digitale bankrun. Door dat als risico te noemen, pleit je voor een maximum dat gebruikers als tegoed kunnen aanhouden. Dat is alleen te realiseren een digitaal paspoort, het moet onmogelijk zijn om als natuurlijk persoon op twee plaatsen of meer een potje in CBDC te hebben. Als Trump daadwerkelijk hard de stekker uit het project trekt, is het de vraag of hij ook afstand zal nemen van het digitale paspoort.

Dit is een uitspraak die we moeten zien in het licht van het BIS-rapport waar dit rapport van de G7 eigenlijk een samenvatting van is. Overheden kunnen burgers stimuleren om CBDC te gebruiken, simpelweg door eigen betalingen aan burgers in CBDC te doen. De BIS heeft het zelf over ‘helikoptergeld in tijden van crisis’, zoals een pandemie. Het gebruik van het middel is dan helemaal gratis voor de burger en ook nog eens vrijwillig; wie geen CBDC of digitale paspoorten wil, kan het allemaal weigeren. Dan krijg je alleen ook geen helikoptergeld tijdens een crisis, ook jammer. Dit is nu zo’n artikel dat vriendelijk overkomt, maar bij nadere bestudering ruimte laat voor (zachte) dwang.

Contant geld of CBDC, elk betaalmiddel zouden we in theorie ook kunnen gebruiken voor ‘witwassen, het financieren van terrorisme alsmede het verspreiden van massavernietigingswapens’. Kijk, als een overheid het zo opschrijft, dan ontbreekt het toch echt aan enig vertrouwen in de burger. Hij die zonder zonden is werpe de eerste steen, nietwaar? CBDC kan gebruikt worden voor realtime internationale betalingen met een minimalistische visie op het vergaren en bewaren van data, lezen we in artikel 3, terwijl het betaalmiddel ook ‘cash-like features’ zal hebben. Dat zijn precies de aspecten die je van een betaalmiddel verwacht als je met een klein briefje op zak naar de haringkar om de hoek loopt. Welk risico op het verhandelen van chemische wapens lopen we daar precies?

De schrijvers van dit rapport gaan uit van het slechtste scenario en stellen dat het ontwerp van CBDC bij moet dragen aan het tegengaan van misbruik, hierboven zijn wat ideeën geopperd. Anders dan bij betalingen met contant geld, laat je bij digitale betalingen een contant spoor na. Opsporingsdiensten kunnen ‘real-time’ meekijken of er niets vervelends gebeurt bij het afrekenen van een bakje kibbeling met ravigottesaus, maar er is ook nog zoiets als ‘ex post facto investigation’. Daarmee bedoelt men dat er na bijvoorbeeld een aanslag er achteraf (‘ex post’) naar verdachte betalingen gezocht kan worden, teneinde het misdrijf op te lossen. Daarmee is CBDC fundamenteel anders dan contant geld, waarbij je geen enkel digitaal spoor nalaat.

Dit principe botst natuurlijk volledig met het principe dat er zo min mogelijk data opgeslagen moeten worden, als CDBC er eenmaal is. Een betaling verwerken is op zich niet heel ingewikkeld, maar dat wordt het wel als er achteraf ook nog een onderzoek naar terreur gefaciliteerd moet worden. Het is goed voor te stellen dat overheden versneld af willen van cash, als ze ‘ex post facto investigation’ mogelijk hebben gemaakt dankzij CBDC. Een middel dat in eerste instantie wordt gepresenteerd als een handigheidje, blijkt achteraf ineens ook voor opsporing ingezet te kunnen worden. Daarover zou je een goed debat kunnen voeren met je eigen burgers, belangengroepen en wetenschappers. Helaas heeft de pandemie inderdaad voor een stroomversnelling van dergelijke ontwikkelingen gezorgd, het moest nu eenmaal. Tijdens die pandemie was er geen ruimte voor een debat over proportionaliteit en wenselijkheid van bepaalde digitale oplossingen. 

Als burgers een pas op de plaats wensen om het allemaal nog eens goed te overdenken, dan is dit het moment. Mocht Trump het project de nek omdraaien - en dat kunnen, omdat hij het begrotingstekort daadwerkelijk weet op te lossen - dan zou dat grote gevolgen hebben voor Europese landen. Waarom zouden G7-landen Duitsland, Frankrijk en Italië, de trekkers van de eurozone, er dan nog wel mee willen doorgaan? 

Crisisdenken (‘het moet vanwege de pandemie’) zorgt ervoor dat je jezelf afhankelijk maakt van keuzes van anderen. De gemiddelde Nederlander zat niet op te letten toen het digitale paspoort en daarmee CBDC zijn intrede deed. Wie zich nu pas zorgen maakt om burgerrechten in het digitale tijdperk in Nederland of België, is inmiddels afhankelijk geworden van de managementkunsten van de Amerikaanse kampioen spray tan die hier de afgelopen maanden is weggezet als een halve of hele fascist. Die zag u niet aankomen, of wel?

Wilt u mijn gegraaf mogelijk maken? Ga naar BackMe, of u koopt mijn boek, Het Euro Evangelie: Eventueel laat u uw waardering voor dit artikel merken via de knop hieronder. Of niet.