Bewust gesloopt leger kan Gaza niet helpen (Fransen doen het wel)

Nederland heeft na pepernoten, een virusje en Oekraïne een nieuwe splijtzwam gevonden: Gaza. Elkaar online uitschelden en bedreigen doet alleen niet zo veel. Juist voor dit soort situaties heeft een staat strijdkrachten, die dankzij hun logistieke capaciteit ook humanitaire hulp kunnen leveren. Nederland doet dat niet of nauwelijks en dat komt omdat de kabinetten van Rutte doelbewust, met bewonderenswaardige precisie, het eigen leger kapot hebben gebombardeerd. Op papier zijn er eenheden met materieel, maar die kunnen niet ingezet worden. Frankrijk kan het wel en doet dat ook.

Op zondag 19 november kondigt de Franse president Macron uitbreiding van de militaire aanwezigheid van zijn land in de oostelijke Middellandse Zee aan. 

Het moet van hem ‘sneller en beter’. Er was al een Frans amfibisch oorlogsschip in de regio aanwezig, de Tonnerre. Dat is een ‘bâtiments de projection et de commandement’, de Amerikanen zouden het een ‘helicopter carrier’ noemen en Nederland een ‘amfibisch aanvalsschip’. De Tonnerre is een van de drie schepen uit de Mistralklasse. Een vierde is nooit afgebouwd, omdat Frankrijk in financiële problemen zit. Frankrijk heeft ook de beschikking over een vliegdekschip. Bij de bezuinigingsronde van 2013 is besloten dat die in de nabije toekomst geen broertje krijgt.

De Franse marine heeft zo vier zeer grote vaartuigen: een vliegdekschip en drie amfibische schepen, die tijdens missies beschermd worden door 21 fregatten van verschillende grootte. Frankrijk heeft negen nucleaire onderzeeërs, waarvan er vier ook kernwapens kunnen afschieten. Daarmee heeft het voor geen enkel land zin om Frankrijk aan te vallen, omdat er dan een vergelding komt die ook de aanvaller terugbrengt naar de Middeleeuwen. Voor een militaire of humanitaire bijdrage in het huidige conflict zijn ze verder irrelevant.

De drie Mistral-schepen hebben elk een waterverplaatsing van twintigduizend ton of meer, afhankelijk van wat er is meegenomen voor de missie. Elk schip heeft een groot plat dak, waar 35 helikopters van kunnen opstijgen en landen. Bij een amfibische aanval kan een Mistral tegelijkertijd zeventig voertuigen (waaronder dertien tanks) met 450 militairen een strand opspugen. Dat gaat via de deur aan de achterkant die het 'welldeck' beschikbaar maakt. 

Een Mistral kan zichzelf deels vol laten lopen met water. Daardoor ontstaat er een soort strand binnen in het schip, dat mariniers kunnen gebruiken om per boot het schip te verlaten: zie hieronder. Elke Mistral heeft vier landingsvaartuigen om tanks en andere voertuigen van en naar een strand te brengen, maar ook kleinere boten. Frankrijk heeft 1.800 mariniers, wat vrij weinig is voor zo’n groot land. Wel is het verschil tussen het leger en de marine niet zo groot als in bijvoorbeeld de VS. De Franse landmacht levert bijvoorbeeld de tanks en aanvalshelikopters voor een dergelijke operatie. Dat maakte elke Franse voetsoldaat in principe geschikt voor een maritieme operatie.

Sinds de start van de oorlog in Gaza waren er twee Franse fregatten in de regio, waaronder een modern luchterverdedigingsfregat van het type FREMM. De Tonnerre heeft zich daar eind oktober bijgevoegd. In eerste instantie zal de Franse marine zich hebben voorbereid voor een gevechtsmissie, gegeven het aantal helikopters van de Franse landmacht dat is meegenomen.

Die gebruik je niet om medicijnen uit te delen. Een Mistral kan dienen als platform voor grootschalige amfibische oorlogvoering, maar daar blijft het niet bij. Door de omvang is het schip makkelijk om te bouwen tot drijvend ziekenhuis met een vloeroppervlak van 750 vierkante meter. Bij een militaire operatie moet het schip eigen gewonden kunnen opvangen, maar de medische capaciteit kan, als het nodig is, fors worden opgeschaald. Een Mistral vaart dan uit met twee operatiekamers, een ruimte voor radiologie, een tandartspraktijk, een scanner en twintig kamers met 69 ziekenhuisbedden waarvan zeven geschikt voor intensive care. Als het schip geen helikopters meeneemt ontstaat er nog meer ruimte in de hangar. Daarin kunnen nog eens vijftig ziekenhuisbedden worden geplaatst. 

Er zijn in totaal vijf Mistral-schepen gebouwd. In de Franse traditie krijgt het oudste schip zelf ook de naam van de klasse. De Mistral is in 2006 in gebruik genomen door de Franse marine, net als de Tonnerre. De Dixmude is in 2012 operationeel geworden. Rusland heeft ook twee Mistral-schepen besteld maar die zijn door de oorlog in Oekraïne nooit geleverd. De marine van Egypte heeft ze in gebruik genomen als de Gamel Abdel Nasser (2016) en de Anwar el Sadat (2016). Frankrijk en Egypte hebben al eens samen geoefend met deze schepen.

De Tonnerre is zichtbaar vertrokken met gevechtshelikopters, wat betekent dat Frankrijk het schip wil gebruiken voor gevechtshandelingen of een evacuatie van eigen burgers. Nu kondigde Macron op 19 november dus aan dat de Dixmude ook richting Gaza vertrekt, maar dan in ziekenhuisconfiguratie. Als je dan iets wil doen voor burgers in een oorlogsgebied, dan is dit iets waar mensen echt mee geholpen zijn. Nederland heeft de oorlog in Gaza aangewend voor een interne burgeroorlog maar doet praktisch gezien bijna niets.

Op een Britse basis op Cyprus is een detachement van 200 Nederlandse mariniers en ondersteuning aanwezig, ook om burgers te evacueren. Dat wordt vrij lastig, zonder eigen schepen. Op 17 november kondigde de Nederlandse marine aan dat de Zr.Ms. Holland naar het gebied vertrekt. Het is een Nederlands patrouilleschip voor kustwateren, in dienst genomen om op te treden tegen onder meer piraten. Er is plek voor een helikopter en twee kleinere snelle boten (‘FRISC’) om Somalische piraten. te onderscheppen. Een tochtje met een FRISC van de mariniers, ik mocht het eens meemaken, is een sensatie maar voor gewonden vervoeren is het ding bepaald niet optimaal. Het stuitert nogal op het water allemaal.

Holland zelf heeft door de beperkte rol ook geen geavanceerde bewapening, enkel kleine en grote mitrailleurs om op piraten te schieten. Naar waterverplaatsing is het een boot van bescheidener omvang, de gemiddelde Russische oligarch zal er wel mee kunnen leven. Holland zal begin december in de regio arriveren en in februari 2024 weer aanmeren in Den Helder. Wel heeft het schip iets meer medische hulpmiddelen aan boord dan normaal, vanwege de humanitaire omstandigheden in Gaza. Veel kan het nooit zijn. Nederland is op papier wel maar in de praktijk niet in staat om meer te doen. Waarom eigenlijk niet?

De Nederlandse marine is natuurlijk ook wat kleiner dan de Franse. Bij de start van Rutte II is besloten om de Nederlandse strijdkrachten zo hard te treffen met bezuinigingen, dat er niets meer inzetbaar was. Ondanks de opkomst van ISIS en MH17 duurde het jaren voordat dit veranderde. Het is sindsdien onmogelijk om journalist te zijn en bij elke crisis (zoals nu) door niet minstens tien militairen aangeklampt te worden met verhalen over de dramatische situatie bij het leger. In 2014 gaf Nederland minder dan acht miljard uit aan defensie, de Fransen het vijfvoudige. Nederland kan op papier ook een stuk minder, dat is op zich niet zo gek. We hebben drie onderzeeërs, de Walrusklasse, begin jaren ‘90 in dienst genomen met een levensduur van 25 jaar. Er zijn zes fregatten, in dienst genomen tussen 1993 en 2005. Daarna kwamen er enkel de kleinere patrouilleschepen, waaronder Holland.

De ‘slimme’ bezuinigingsoperaties zorgden ervoor dat het leger nog wel geld bleef kosten maar niks kon. Er was wel steeds geld om salarissen te betalen, maar soldaten kregen geen kogels zodat ze niet konden oefenen. Dat zorgt voor een slechte sfeer binnen de rangen en dat vergroot het personeelstekort. Zo richt Nederland maximale schade aan zichzelf, je vraagt je af waarom een land dat doet. Militairen klagen steen en been, als er echt wat gebeurt kan Nederland helemaal niks, maar het kost nog wel geld. Nederlandse militairen hebben gaten in de kleding en versleten wapens en moeten bij de schaarse internationale oefeningen die er zijn vragen of ze de spullen van hun Canadese en Noorse collega’s mogen lenen. Dezelfde politici die lonten aansteken in kruidvaten vinden dat hilarisch, een leger in paniek.

Nederland heeft als lid van de NAVO de verplichting om twee procent van de economie aan defensie te besteden. Op het dieptepunt in 2015 was het iets meer dan de helft. Bij het bezuinigen zijn ook de geneeskundige troepen niet ontzien. Op papier heeft Nederland een heel regiment. In 2015 is alleen afscheid genomen van de laatste veldhospitalen. Dat betekent dat Nederland bij een militaire missie geen medische zorg kan leveren aan NAVO-bondgenoten maar wel gebruik moet maken van de schaarse capaciteit van bijvoorbeeld de Fransen. Recentelijk is besloten de bezuinigingen wat terug te draaien. Enkele militairen vertelden me dat het veel makkelijker is om iets kapot te maken dan te herstellen. Als je al je tanks met een pennenstreek wegdoet om er later achter te komen dat de wereld toch niet zo gezellig is als gedacht, heb je een probleem. Het kost jaren om materieel te bestellen en mensen te vinden en op te leiden. 

Defensie heeft wel veel geld stukgeslagen op externe consultants. Dat zorgde voor het ‘Flexibel Personeels Systeem (FPS). Het regelt dat gespecialiseerd personeel, ook medisch, een contract aangeboden krijgt voor zes tot acht jaar. Dat is lekker flexibel maar je geeft je eigen mensen daarmee een prikkel om na een paar jaar om zich heen te gaan kijken. In de wereld buiten Defensie zijn salarissen vaak hoger en er zijn overal grote personeelstekorten. Leidinggevenden rouleren elke drie jaar, wat een te korte periode is als men een eenheid wil opbouwen. Defensie is een soort ‘proeftuin’ geworden voor allerhande consultants.

Duitsland zit in een soortgelijke situatie. Daar trainen piloten net een paar procent te weinig om aan de standaard te voldoen. Zodoende maak je wel bijna honderd procent van de kosten, maar als het erop aankomt heb je feitelijk geen luchtmacht. Recentelijk oefende een Duitse tankeenheid met nieuwe voertuigen, want vanwege de situatie in Oekraïne realiseerde de regering van Duitsland dat helemaal geen leger hebben niet acceptabel is. Van de achttien gloednieuwe voertuigen gingen er achttien kapot. Het afbraakbeleid van Rutte lijkt erg op dat van Merkel, oorlog voeren tegen je eigen leger. De resten van de Nederlandse landmacht zijn aan de Duitsers gegeven, als je wat kruimels opveegt kun je toch iets maken dat op een plakje cake lijkt.

Al met al zijn er op papier wel Nederlandse schepen, vliegtuigen en eenheden maar die kunnen geen gewonden in Gaza helpen. Dit is geen aanval op de integriteit van die militairen, het was natuurlijk ook niet hun keuze. Het is simpelweg de situatie waar Nederland en de eigen strijdkrachten in verkeren na jaren van afbraakbeleid. Stel nu eens dat Nederland het Franse voorbeeld wil volgen en humanitaire hulp gaat leveren aan Gazaanse burgers, wat is er dan mogelijk? Nota bene: bij mijn bezoek aan de ambassade van Israël wees de ambassadeur van dat land er tijdens het gesprek ook op dat je als inwoner van Gaza ‘niet openlijk tegen Hamas’ kunt zijn. Er zijn dus grote groepen burgers die geen onderdeel van het conflict (willen) uitmaken, maar er wel vastzitten en dringend medische hulp kunnen gebruiken. Israël is zich daarvan bewust. Wat kan Nederland doen, in navolging van de Franse actie?

De Nederlandse marine heeft twee amfibische schepen en een bevoorradingsschip, niet zo groot als de Franse maar toch van indrukwekkende omvang. Als er nu een vertrekt, liggen de eerste gewonden uit Gaza tussen Sinterklaas en Kerst al op een Nederlands ziekenhuisschip. HNLMS Johan de Witt is het grootste Nederlandse schip, met een waterverplaatsing van twee derde van een Mistral. Daar kunnen in theorie met gemak tientallen bedden en operatiekamers ingericht worden. 

En anders is er nog de mogelijkheid om de luchtmacht een veldhospitaal te laten brengen. Dat gebeurt allebei niet, om dezelfde redenen: de geneeskundige troepen zijn ook door een clusterbom van bezuinigingen getroffen. Op de website van Defensie staat het mooi verwoord. 

Er zijn in Nederland wat partytenten omgebouwd tot EHBO-post met ‘beperkte capaciteit’, maar een volwaardig veldhospitaal mogen we het niet noemen. Militairen vertelden dat er tot 2015 volwaardige mobiele operatiekamers waren, handig te verplaatsen in containers. In de zoektocht naar bezuinigingen zijn deze weggedaan zonder geld voor vervanging: dan maar geen medische verzorging voor gewonde soldaten, hebben ze niet nodig. De website van Defensie meldt dat er wel ‘tenten’ zijn maar het is de vraag wat er vooral niet is. Er komt weer een volwaardig veldhospitaal, voor maximaal honderd miljoen euro, maar dat duurt ook weer jaren. Wel zou het medisch personeel dat het nu zonder operatiekamers doet, ook kunnen opereren op een marineschip. Maar u raadt het al, dat personeel is er ook niet. 

Defensie hoopt de personeelstekorten opgelost te hebben tegen de tijd dat de nieuwe veldhospitalen in de vorm van modules in containers er zijn. Tot die tijd is er geen enkele humanitaire missie mogelijk, ook niet naar Gaza. Meerdere bronnen vertellen dat als er nu vier geneeskundige compagnieën zijn, die zo zijn uitgekleed dat je geluk hebt als ze samen tijdelijk een operationele compagnie kunnen vormen, voor het drijvende veldhospitaal bijvoorbeeld. Deze een keer uitzenden betekent dat er geen mogelijkheid meer is voor een andere ‘rotatie’, dus heb je letterlijk een vleugellam leger. Daarom liggen de dure Nederlandse schepen er werkloos bij, terwijl ze hier hun nut hadden kunnen tonen.

Rutte wil graag aan de slag als secretaris-generaal bij de NAVO. Het is moeilijk om een Nederlander op die plek te krijgen, gegeven de deerniswekkende toestand van de eigen strijdkrachten. Nederland is een extreem onbetrouwbare bondgenoot, want afspraken hoor je te respecteren. Er wordt flink geld stukgeslagen op hulp aan Oekraïne. Daarbij struint Nederland het continent af op zoek naar spullen van anderen, want een leger kun je niet in een dag bouwen. In 2022 kocht Nederland bijvoorbeeld voor 45 miljoen euro negentig Tsjechische tanks, een prima prijs. Die stuurde ons land meteen door naar Oekraïne en Nederland staat dan op de kaart als een land dat steun levert. Maar Nederland heeft geen negentig tanks, niet eens een. Eigenlijk was het Tsjechië dat zo aardig was afstand te doen van deze vloot. Rutte gaat wel zelf naar Oekraïne om selfies te maken met soldaten wiens ledematen zijn geamputeerd.

Deze publiciteitsstunts kunnen niet verhullen dat Nederland zijn eigen strijdkrachten zo heeft beschadigd, dat hulp leveren bij een humanitaire crisis, zoals nu in Gaza, niet meer tot de mogelijkheden behoort. Een bondgenoot of het eigen grondgebied verdedigen is dan ook een brug te ver. Aan het einde van 2023 zijn er meerdere grote conflicten en Nederland kijkt toe vanaf de zijlijn. De militairen die blijven dienen, hopend en wachtend op betere tijden, zullen voorlopig internationaal nergens optreden. Geneeskundige eenheden die graag zouden willen helpen in Gaza, zitten in vervallen kazernes met oude spullen werkloos toe te kijken terwijl onze premier selfies maakt in oorlogen die door anderen worden uitgevochten.

Er is een grote kloof tussen wat Nederland daadwerkelijk kan en de bombarie die de regering maakt in aanloop naar de verkiezingen.

Meer weten? Ga naar Backme.org, zonder u is dit niet mogelijk.