Best wel brekend: Trump kapt CBDC af

Je kunt al pinnen, dus nog een digitale munt erbij levert weinig op. Om Central Bank Digital Currency (CBDC) te laten werken, heb je wel een controversieel digitaal paspoort nodig. De kersverse (sort of) president van de VS Donald Trump heeft vannacht besloten dat er in zijn land geen CBDC mag komen, middels een ‘executive order’. Wie de digitalisering van geld machtig interessant vindt, gaat bevredigende tijden tegemoet.

De tekst maakt een interessant bruggetje. Trump wijst op het belang van innovatie, ook in het betalingsverkeer. Het is de bedoeling dat ondernemers zelf producten kunnen maken en aanbieden, zonder dat ze last hebben van allerlei vormen van repressie en censuur. Als je het zo beschouwt, zou je er ook in kunnen lezen dat CBDC wellicht een serieuze concurrent zou kunnen worden voor bestaande en nieuwe betaalmiddelen. Trump meent het in ieder geval wel. Er zit een clausule in voor ‘severability’. Als een bepaald onderdeel van de nieuwe wet niet uitgevoerd kan worden, dan moeten andere onderdelen wel doorgang vinden. Zo weet je zeker dat je CBDC van de rails duwt, een paar slagen komen altijd wel aan.

Sommige aspecten van het proces kunnen inderdaad wellicht niet direct worden stopgezet. Dit executive order haalt namelijk een eerdere beslissing van Joe Biden terug, specifiek nummertje 14067 van 14 maart 2022. Daarin kondigde de vorige president aan dat er ‘met spoed’ naar mogelijkheden ter invoering van CBDC moest worden gezocht. Ook werd de samenwerking aangekondigd met de G7. In dat overlegorgaan vinden we ook Duitsland, Frankrijk en Italië, eurolanden die inderdaad voor Nederland relevante keuzes kunnen maken. De G7 ontwikkelde samen met de Bank of International Settlements (BIS) bepaalde standaarden die voor CBDC zouden moeten gelden.

De kans is dus groot dat een Europese CBDC deze blauwdruk later wel volgt, met of zonder VS. Bij de neergelegde visie zit ook een heel pak papier van de BIS. Trump kan de VS uit dat project halen, maar het voor de andere landen tegenhouden is dus onmogelijk. Daarom is in het meest recente besluit opgenomen dat geen enkele Amerikaanse (federale) overheidsfunctionaris er nog maar een seconde tijd aan mag besteden. Daarom, dat is ook een effectieve invalshoek als je van CBDC af wil.

Nu heb ik twee jaar geleden al deze uitzending met BitCoin Boris (heel neutraal) opgenomen, over de ins en outs van CBDC. Een beetje lang is hij wel, maar hij laat wel zien waarom CBDC wellicht nog niet definitief van de baan is, ook niet in de VS. CBDC is een reactie op overkreditering. Westerse landen maken belachelijk veel schuld en daardoor zouden ze niet tegen een nieuwe renteverhoging kunnen. Soms moeten centrale banken de rente wel even verhogen, om de inflatie te bestrijden. Dat durven ze dus niet meer, want dan lokken ze een acute kredietcrisis uit. Het gevolg is dat de renteverhogingen achterwege blijven, maar er wordt soms wel gestimuleerd.

Het is alsof de centrale banken soms het gaspedaal willen intrappen met een renteverlaging en soms de rem, met een renteverhoging. Als je het laatste niet meer durft, trap je alleen nog maar het gaspedaal in en ben je constant aan het stimuleren. Daardoor is de inflatie nu merkbaar hoog, dat merk je aan de steeds duurder wordende boodschappen. De NOS had daar trouwens onderstaand verhaal over gemaakt, inflatie ‘zou tussen je oren zitten’.

Klopt dat een beetje? Onderstaande afbeelding komt uit mijn meest recente boek, Democratie op de helling. Daaruit blijkt dat de ECB sinds de kredietcrisis zichtbaar accepteert dat inflatie boven de rente blijft uitsteken. De inflatiecijfers komen van het CBS, de rentes van DNB. NOS had dit allemaal zelf ook kunnen opvragen maar laat dat dan weer na. Tot ongeveer 2010 volgde er soms zichtbaar een renteverhoging om de inflatie in te dammen. Als de rente stijgt, wordt geld lenen zo duurder en geven mensen minder geld uit, dat is de volgorde. Dat verlaagt de effectieve vraag naar goederen en diensten, waardoor die goedkoper worden. Daarmee is inflatie bestreden.

Dat gebeurt sindsdien niet meer. De keerzijde van een renteverhoging is het toegenomen risico op een nieuwe kredietcrisis. Immers, partijen met te veel schulden moeten die oversluiten tegen een hogere rente en komen dan mogelijk eerder in de problemen. In weerwil van het opmerkelijke artikel van de NOS is sinds de kredietcrisis wel degelijk duidelijk dat de ECB liever heeft dat de rente te laag is dan dat hij te hoog is: vandaar de duurdere boodschappen.

Als de rente (licht) negatief is, heeft de centrale bank een probleem. Historisch gezien is het normaal om de rente tijdens een acute crisis met vier of vijf procentpunt te verlagen, dat gebeurde in 2001 en 2008. De grafiek laat duidelijk zien dat de ECB worstelt met de nullijn. Als rente te negatief wordt, krijg je namelijk allemaal nare neveneffecten. Mensen gaan dan pinnen om negatieve rente te ontvluchten, een belangrijke reden om CBDC in te voeren. Ook krijgen vastgoedspeculanten gratis geld om risicovolle transacties aan te gaan. Is dat een beleid dat je na de kredietcrisis van 2008 zou moeten willen nastreven? Als rente op of vlak onder de nullijn zit, kun je tijdens een crisis niet ineens een grote rentestap maken. Het IMF is zich daar al meer dan een decennium van bewust.

Daarom wordt er open en bloot gesproken over een digitale euro, een CBDC, die centrale banken sterker maakt. In het jargon heet dat ‘monetary policy transmission’. Wat betekent dat praktisch? De centrale bank kan besluiten dat de rente omlaag moet, zodat mensen meer gaan uitgeven. Wellicht is het gewoon zo dat de economie dat nodig heeft. Als mensen dan gaan pinnen of uitwijken naar goud en stablecoin, dan mislukt de opzet van de centrale bank. Dat is een reden om cash dan maar uit te faseren. Mensen kunnen dan nog een beperkte toevlucht zoeken tot CBDC en voor de rest zijn ze aangewezen op particuliere banken. De ECB kan van die banken vervolgens eisen dat ze negatieve rente hebben, er is voor de burger dan geen ontsnappen meer aan. Dat bedoelt men met ‘monetary policy transmission’, ook zo gecommuniceerd aan ons eigen parlement.

CBDC kent meerdere mogelijke verschijningsvormen, maar voormalig minister van Financiën Kaag heeft in een Kamerbrief al aangegeven dat een digitale euro moet bijdragen aan ‘monetary policy transmission’. Dat betekent dat burgers minder mogelijkheden moeten hebben om weg te rennen voor monetair beleid in de vorm van een renteverlaging. Cash moet dan steeds minder gangbaar zijn, daar zit geen enkele rente op. Er kan wel een CBDC komen zonder (negatieve) rente, maar het is niet de bedoeling dat mensen daar massaal naar toe vluchten als de gewone banken weer negatieve rente invoeren, onder druk van de ECB. Daarom vraagt een CBDC om een ‘cap’, een maximering van het gebruik. Straks is de rente op je gewone rekening negatief en wil je naar CBDC vluchten, blijkt vervolgens dat dat niet meer mag.

Die beperking is al opgenomen in het wetsvoorstel rondom CBDC en het sluit aan bij de visie die minister Kaag formuleerde. Om een saldo te reguleren moet de ECB wel weten wat je saldo is en dat kan alleen als er een inlogvariant komt van CBDC, waarin een overzicht staat van al je transacties en daarmee je saldo. Je privacy is dan wel weg. De G7 en de BIS schreven ook dat dergelijke registers gebruikt moeten kunnen worden voor ‘ex post’ onderzoek naar witwassen en terrorismefinanciering. Om in te loggen is er ook een digitaal paspoort nodig, dat dus expliciet gebruikt kan worden voor opsporing zonder dat de burger met verdacht daar aanleiding voor heeft gegeven. Daarmee glijd je af naar een controlesamenleving, iets dat misschien best een beetje meer aandacht verdient.

Trump lijkt hier allemaal geen zin in te hebben, daarom is dit besluit een van formaat. De kans bestaat dat er een digitale euro komt zonder digitale dollar. Dat zou een mooie vergelijking bieden; wat gaat de Europeaan dan aan voordelen ondervinden van die digitale dadendrang waar de arme Amerikaan niet van mag genieten? Zal de laatste echt slechter af zijn zonder deze innovatie? Daar mag wel bij vermeld worden dat er haken en ogen zitten aan het besluit van vannacht. Ten eerste kan het worden teruggedraaid door het congres, dat gaan we de komende weken meemaken. Ook kan er een alternatief middel worden gebouwd dat dezelfde mogelijkheden voor opsporing in een monetair jasje verpakt, dat alleen wel een vriendelijker klinkende naam krijgt dan CBDC.

Als we die laatste toevoegingen negeren is het inderdaad goed mogelijk dat een digitale dollar de komende jaren het levenslicht niet zal zien. De digitale dadendrang, de onredelijke trein der ‘vooruitgang’ die burgerrechten schendt zonder zichtbare, praktische maatschappelijke voordelen, is inderdaad (tijdelijk) een halt toegeroepen ten gevolge van een nieuwe politieke wind. Dat zou dus kunnen.

CBDC’s komen uitgebreid aan bod in mijn laatste boek, Democratie op de helling. Dat koopt u hierrr, er is een e-book (digitaal, lekker handig) en een papieren boek. Wilt u mijn gegraaf mogelijk maken? Ga naar BackMe, of u koopt mijn andere boek, Het Euro Evangelie: Eventueel laat u uw waardering voor dit artikel merken via de knop hieronder. Of niet.