Aleppo ingenomen door rebellen, escalatie in Syrische burgeroorlog

Na bijna vijf jaar van relatieve rust hebben rebellen zojuist de grootste stad van Syrië, Aleppo, weer ingenomen. Al-Jazeera meldt dat rebellen de oostelijke helft in de vroege uren van 30 november lokale tijd hebben bereikt en dat het leger zich compleet terugtrekt. Dat zou een enorme klap voor het regeringsleger zijn, dat de stad in 2016 succesvol verdedigde ten koste van een onstellende hoeveelheid menselijk leed.

Sinds 2020 is er een staakt-het-vuren van kracht in Syrië. Een zeer overzichtelijke site die al het open-source nieuws verzameld is LiveMap. Ook voor de oorlog op de Kaukasus en in Jemen zijn er handige kaarten gemaakt. Tot enkele dagen geleden was het rode deel in handen van het regeringsleger en het gele deel in handen van de Koerden. Turkije heeft een blauwe bufferstrook ingenomen in het noorden en Israël bezet de eveneens blauwe Golan-hoogte in het zuiden. De zwarte plekken zijn gebieden met een aanwezigheid van ISIS.

Sinds 2017 is Assad aan de winnende hand. Groene gebieden zijn in handen van rebellen die niet bij ISIS zijn aangesloten. Destijd hadden ze veel meer gebied in bezit, maar dat is gaandeweg overlopen door het regeringsleger. Bij elke veldslag bood het regime de rebellen de kans om de wapens neer te leggen en per bus naar Idlib te gaan, het groene gebied in het noorden. Dat zou Assad later ook de kans geven om in een keer af te rekenen met die rebellen, maar dat is nooit gebeurd. Nu zit alle ellende op een plek en die rebellen, eigenlijk Al-Qaida 2.0, worden ook nog eens bewapend door Turkije.

De afgelopen weken werd er steeds meer over en weer geschoten, waardoor het leek alsof het regeringsleger een nieuw offensief wilde starten. In 2020 probeerde het regime dat ook, maar toen kregen de rebellen steun van het Turkse leger. Dat gebruikte een combinatie van drones en artillerie, waardoor het leger van Assad zware verliezen leed. Destijds waren de gevechten rondom het plaatsje Saraqib wereldnieuws. Daar kruisen twee snelwegen elkaar, de M4 die naar de kust loopt en de M5 die de hoofdstad Damascus met Aleppo verbindt, de grootste stad van het land. Dit strategische kruispunt ligt op de grens van het stuk van de provincie van Idlib dat in handen van de rebellen is. Een kleine uitbraak van die rebellen knipt het gebied van het regime dus in twee delen. Bij de wapenstilstand van 2020 stond Turkije toe dat Saraqib door het regeringsleger mocht worden ingenomen, maar daar bleef het dan bij. De troepen van Assad mochten in dit gebied de Turkse grens niet dichter naderen.

Sindsdien is Idlib een vrijplaats voor de rebellen en vanavond hebben ze niet alleen weten uit te breken, maar is na Saraqib zelfs Aleppo gevallen. Het is lastig voor te stellen dat het geen keuze van Erdogan is geweest. Een groot offensief is niet mogelijk zonder Turkse steun, al was het maar omdat Idlib enkel aan Turkije grenst. Assad is recentelijk ernstig verzwakt, ook door de oorlog tussen Israël en Hezbollah. De laatste terreurbeweging is altijd een belangrijke bondgenoot geweest en sinds 7 oktober 2023 wordt ook Syrië geregeld gebombardeerd. Interessant genoeg zouden we mogen constateren dat Israël, door de VS bewapend, een bondgenoot is van de jihadisten die voortkomen uit de restanten van Al-Qaida, bepaald geen vriend van de VS.

In 2020 is de wapenstilstand tussen Syrië en de rebellen tot stand gekomen door diplomatiek overleg tussen Poetin en Erdogan. De twee leiders hebben duidelijk geen zin in een te grote escalatie. Turkije krijgt Russische energie geleverd en Syrië is de thuisplaats van een grote marinebasis in de Middellandse Zee, die Poetin niet zomaar zal opgeven. Volgens de laatste berichten bestoken de Turken nu toch weer stellingen van de Syrische landmacht. Turkije heeft na de VS de grootste landmacht van de NAVO, dus net als in 2020 zullen de gevechten pas ophouden als Erdogan en Poetin het op een akkoordje hebben gegooid. Net als destijds zou je - wellicht - mogen verwachten dat Turkije en Rusland geen zin hebben om het tot een complete oorlog te laten escaleren. Aan de andere kant is het Russische kamp verzwakt, niet in de laatste plaats door de oorlog in Oekraïne.

In 2022 heb ik meerdere hoofdstukken aan Erdogan gewijd in mijn boek Het Euro Evangelie. De reden is simpel. Europese landen besloten hun binnengrenzen weg te doen maar gemeenschappelijke bewaking van de buitengrenzen mocht niks kosten. Bij de eerste de beste crisis ben je dan afhankelijk van de landen die net over de buitengrenzen liggen, die moeten dan jouw migratieproblematiek oplossen. Erdogan wist in ruil voor geld een deal met de EU te sluiten, wat maar aangeeft dat in de relatie tussen Turkije en de EU het eerste land de bovenliggende partij is. Aan de ene kant mag je zeggen dat Erdogan het handig speelt, aan de andere kant is het Europese collectief door een gebrek aan samenhang bijzonder zwak. ‘Groter’ maakt niet sterker maar zwakker. Dit is een mooi moment om de eerste helft van dit hoofdstuk openbaar te maken.

Wilt u mijn werk mogelijk maken? Ga naar BackMe, of u koopt mijn hele boek, Het Euro Evangelie: Eventueel laat u uw waardering voor dit artikel merken via de knop hieronder. Of niet.

21 Age of Erdogan 1: Het grondoffensief

“There is no instance of a nation benefitting from prolonged warfare.”

―Sun Tzu, The Art of War

Staten met een economie zo groot als die van Nederland heten nu ‘landjes’, in de Europese terminologie. Te klein om zichzelf te bedruipen moeten ze zich maar onderhorig maken aan een grotere politieke entiteit, in Brussel. Dat die half is afgebouwd is een eufemisme en daarom stelt de EU de eigen burgers teleur. De Turkse president Erdogan logenstraft het narratief van de ‘kleine landjes’. Met een economie kleiner dan de Nederlandse, is hij op vijf fronten de strijd aangegaan: Saraqib, Edirne, Artsakh, Cyprus en Tobruk. Niet om het goed te praten, het kan dus wel.

1 Saraqib Sommige mensen hebben gewoon pech, zoals de inwoners van Saraqib. Het plaatsje ligt op zo’n honderd kilometer van de Middellandse zee, op een heuvel in Syrië die niet hoger is dan de Vaalserberg. Met 35 duizend inwoners is (of beter: was) Saraqib vooral bekend van de weefkunst van specifiek zwarte tapijten, wat ook geldt voor het nabijgelegen Khan Shaykhun. Het laatste plaatsje werd vierduizend jaar geleden al bewoond, blijkens de opgravingen die de Fransman Comte du Mesnil du Buisson in 1930 verrichtte. In het jaar 700 voor Christus werd hier de Assyrische stad Askhani gesticht, die vierhonderd jaar later zou ophouden te bestaan. Daarna was de regio grotendeels onbewoond, een doorvoerroute voor handelskaravanen. In het jaar 1400 schoten hier toch weer twee nederzettingen uit de woestijngrond, tijdens de Ottomaanse heerschappij. De plaatsen zijn daarna ook bekend geworden van de bijenhouderijen en verder niets eigenlijk.[1] Begin 2020 zijn de slaperige stadjes wereldberoemd, tenminste, onder mensen die de Syrische oorlog volgen. Wat maakt dat Saraqib van grote strategische waarde is?

In 2011 breken er protesten uit tegen het Syrische regime, ook in de omgeving van Saraqib. Enkele rebellengroepen nemen de regio dan in. Tussen 24 en 27 november van dat jaar onderneemt het Syrische regeringsleger een tegenoffensief, juist op het moment dat journalist James Foley van Global Post in de buurt was. Vanaf de heuvels rondom de stad beschrijft hij de gebeurtenissen. Volgens hem is er eerst een artilleriebeschieting, waarna regeringstroepen ondersteund door scherpschutters de rebellen weer verdrijven. Aan beide kanten vallen tientallen doden. De Syrische 11 divisie, verantwoordelijk voor de herovering, plaatst vervolgens checkpoints op de wegen van en naar Saraqib die op 1 november 2012 tegelijkertijd worden bestormd door Al-Nusra, een terreurbeweging gelieerd aan Al-Qaida. Tenminste één van de checkpoints wordt overlopen, met enkele krijgsgevangen regeringssoldaten tot gevolg. Op videobeelden die Al-Nusra via de site LiveLeak verspreidt zien we de mishandeling van die soldaten, gevolgd door hun executie. Hun zwaar aangeslagen Syrische divisie trekt zich daarna minstens 50 kilometer terug naar het zuiden. Het is lastig om betrouwbare informatie te vergaren, uit een lopend en chaotisch conflict. We moeten dus vertrouwen op de analyses en beschrijvingen van mensen als Foley en aan zijn toewijding voor de journalistieke zaak hoeft niet getwijfeld te worden. Op 19 augustus 2014 vermoordt ISIS hem in Raqqa. ISIS stuurt een week eerder nog een mail naar zijn ouders en kondigt zijn executie aan, als vergelding voor Amerikaanse bombardementen. Deze en andere acties van terreurgroepen maken dat journalisten de frontlijn mijden, wat de objectieve informatievoorziening niet ten goede komt. De filmpjes die de terreurorganisaties delen, zoals Al-Nusra op LiveLeak, bevatten wel enige informatie. Later verwijderen YouTube en LiveLeak beelden van overwinningen die de verschillende terreurgroepen delen, ze dienen immers propagandadoeleinden en de Syrische burgeroorlog was al een magneet voor allerlei jihadisten. Uit die beelden kon wel het verloop van de strijd worden afgeleid, omdat rebellen vaak plaatsnamen en beelden van militaire bases opnamen in de video's. Zo toonden ze hoe snel hun opmars door Syrië verliep. Aan de andere kant zijn er media die het regime steunen. Als twee partijen met een tegengesteld belang ongeveer hetzelfde melden, dan is er een redelijke kans dat we met betrouwbare informatie van doen hebben. In een complex conflict is men op dergelijke vormen van informatiewinning aangewezen.[2]

Een medium dat duidelijk aan de kant van het regime staat is Al Masdar News (AMN), in 2014 gelanceerd. De innige liefde voor Assad blijkt wel uit de terminologie van de site. Als er ergens een heuveltje wordt ingenomen in de Syrische oorlog, dan lezen we op AMN dat ‘het heldhaftige regeringsleger een strategische overwinning heeft geboekt’. Maar Assad lijkt slimmer te zijn dan een Kim-Jong Un van Noord-Korea. Natuurlijk is de berichtgeving gekleurd en dient deze als propaganda richting de eigen bevolking, maar het is niet bij het absurde af.

AMN publiceerde begin 2015 een uitspraak van de Syrische president, die dan een regime in crisis heeft aan te sturen. Zijn leger lijdt de ene nederlaag naar de andere maar zal toch ‘een aanwezigheid in alle hoeken van het land laten zien’. Dat klinkt indrukwekkend, maar nader bekeken stelt het niet veel voor. Een regime met een beetje gewicht zou zijn aanwezigheid natuurlijk tussen die hoeken moeten laten gelden. Assad geeft hier eigenlijk toe dat zijn aangeslagen troepen zich hebben teruggetrokken in een paar bolwerken en het initiatief compleet kwijt zijn. Welke bolwerken zijn dat? Ten eerste is er de kuststreek Latakia, waar de minderheid van alawitische moslims te vinden is. Latakia is van strategisch belang voor elk mogelijk Syrisch regime, omdat hier de enige zeehavens van het land te vinden zijn. Die worden gebruikt voor handel, maar er is ook de Russische marinebasis in de stad Tartus. Omdat Assad uit de alawitische minderheid komt die in Latakia woont, wordt algemeen aangenomen dat hier zijn machtsbasis ligt. Zijn meest trouwe volgelingen komen hier vandaan en relatief veel hogere militairen zijn zelf ook alawiet. Latakia is middels de M4-snelweg verbonden met Aleppo en Damascus maar door de opstand is die over bijna de gehele lengte onbruikbaar. De enige verbinding over de weg met de hoofdstad Damascus in het zuiden of Aleppo in het noorden loopt over landelijke wegen die al snel verstopt raken.

Damascus is de politieke hoofdstad van het land en hier zijn onder meer de Republikeinse garde van zo’n 25 duizend man en een pantserdivisie gelegerd, die relatief goed bewapend is en onder bevel staat van broer Maher al-Assad. Damascus is gedurende het grootste deel van de oorlog niet echt in gevaar geweest. In het noorden van Syrië ligt Aleppo. Het is de grootste stad van het land en tevens een commercieel centrum. Als de jihadisten een serieus kalifaat willen bouwen dan is Aleppo de meest logische keuze om een hoofdstad te vestigen. Begin 2015 zijn de wijken van de stad opgedeeld tussen de troepen van Assad, Koerdische opstandelingen en soennitische rebellen. Normaal gesproken zou Assad wapens en munitie van Rusland in Latakia kunnen ontvangen, om deze over de M4 en de M5-snelweg naar het front in Aleppo te laten brengen. De M5-snelweg loopt tussen Damascus en Aleppo en de M4-snelweg verbindt deze cruciale verkeersader dus met de kust. De M4 doorkruist echter de opstandige provincie Idlib, daardoor kan Assad deze snelweg niet gebruiken vanwege blokkades door de rebellen. Begin 2015 is het leger van Assad in Aleppo uitgeput en onderbemand, een fatale nederlaag lijkt niet ver meer weg.

Dan besluit Poetin actief in te grijpen: hij stuurt vliegtuigen en zelfs grondtroepen, in plaats van dat hij enkel het leger van Assad bewapent. Na een jaar keert het tij en staan de rebellen juist op bezwijken. De oorlog in Syrië zit nu in een nieuwe fase, met Assad als meest waarschijnlijke winnaar. Deze periode eindigt als Erdogan er genoeg van heeft. Dat moment breekt aan op 27 februari 2020.

De Slag om Aleppo was aanvankelijk een groot succes voor Assad. Hij heeft nu Latakia met zijn havens en commercieel centrum Aleppo in handen, al is de verwoesting vanwege de oorlog in de laatste stad verschrikkelijk. Om zijn overwinning in het Westen van Syrië compleet te maken, zou het handig zijn als hij de snelweg M5, tussen Damascus en Aleppo, direct kon verbinden met de kuststreek Latakia waar de Russen nieuwe tanks en munitie per schip aanleveren. De rebellen die de M4 in de provincie Idlib blokkeren zijn echter verre van verslagen. Dat heeft een aantal logische verklaringen. Idlib grenst aan Turkije en dat land is het regime in Damascus vijandig gezind. Vanuit Turkije kunnen rebellen naar eigen inzicht Idlib betreden en dat doen ze met duizenden tegelijk. Elke gewelddadige jihadist die tussen Mauritanië, West-Friesland en Tadzjikistan woont en tegen Assad wil vechten, bereikt het Syrische strijdtoneel via een Turkse grensovergang met Idlib.[3]

Eerder heeft Assad bij overwinningen in andere Syrische provincies de rebellen de mogelijkheid geboden om zich over te geven en vervolgens intern te verplaatsen. Dan laten ze hun uitrusting achter op het slagveld in bijvoorbeeld Daraa en worden ze als onderdeel van een lokale wapenstilstand met gezin en al per bus naar Idlib gebracht. Assad heeft het grootste deel van het land weer in handen, maar alle rebellen die niet zijn gesneuveld of de strijd hebben opgegeven, zitten nu samengepakt in de provincie Idlib. Het is goed mogelijk dat het Syrische leger het strategisch de juiste keuze vond om de rebellen uit alle afzonderlijke brandhaarden in Syrië te verdrijven naar een enkel groot bolwerk, om daar als allerlaatste mee af te rekenen en de oorlog zo definitief te winnen. Dat moment is eind 2019 gekomen en daarmee zou de zege van Assad compleet zijn. De pech voor de bewoners van Saraqib zit hem erin dat het precies op het kruispunt ligt waar de M4 uitkomt op de M5. Als Assad Saraqib herovert, dan heeft hij snelle verbindingen tussen de enige haven van het land, het economisch centrum en de politieke hoofdstad. Saraqib, het Hoevelaken van Syrië, is om die reden van zeer groot strategisch belang en dat maakt dat er stevig gevochten gaat worden.

Ook in moreel opzicht is de Syrische opstand eind 2019 een teleurstelling voor de rebellen te noemen, want Aleppo zal nooit tot hoofdstad uitgeroepen worden. Aleppo is in omvang vergelijkbaar met Brussel. Door de aanhoudende verliezen van de rebellen zijn ze enkel nog aangewezen op de provincie Idlib, met een gelijknamige provinciehoofdstad die met 150 duizend inwoners zo groot is als Apeldoorn. Dat is al een veel minder ambitieus kalifaat. Het is zo wel gedaan met de ‘glorie’ van het jihadisme in Syrië, hoe knap die jihadisten volgens vreemdsoortige progressieve Nederlandse journalisten ook zijn. Op alle fronten verliezen ze, met heel veel pijn en moeite kunnen ze enkel nog het Apeldoorn van Syrië hun hoofdstad noemen en dat wapenfeit hebben ze compleet te danken aan de bescherming van de nabijgelegen Turkse troepen. Eigenlijk is de opstand mislukt. Tot overmaat van ramp, voor de rebellen dan, ligt Idlib-stad ook nog eens op minder dan een half uurtje rijden met de Russische pantserwagen vanaf knooppunt Saraqib. Het luchtruim tussen Saraqib en Idlib wordt al gecontroleerd door de Russen, die de troepen van Assad luchtsteun bieden en zo nu en dan een bom op een trainingskamp van de jihadisten gooien, hoe demoraliserend. Het gaat zo niet lang meer duren met dat ‘kalifaat’.

Eind 2019 concentreert Assad zijn troepen langs de M5, in de buurt van Saraqib, om de overgebleven rebellen in Idlib de nekslag toe te brengen met ‘Operatie Idlib Morgenstond 2’. Zijn eigen troepen, gesteund door de sjiitische Hezbollah-beweging uit Libanon en de Iraanse Revolutionaire Garde (IRGC), werken samen op het front aan de zuidkant van Idlib. Onder dekking van Russische luchtsteun rukken ze op richting de M4. Vanuit het zuidoosten naderen de stoottroepen van Assad Saraqib, teneinde de belangrijke kruising in te nemen. Deze ‘Tiger Forces’ zijn bedacht en opgericht door generaal-majoor Suheil al-Hassan, een vijftigjarige alawitische beroepsmilitair. Zijn eenheden zijn kleiner en zelfstandiger en daarom effectiever dan de gebruikelijke logge Syrische divisies die nog stammen uit de Koude Oorlog. Met zijn vernieuwde militaire doctrine, gebouwd op de lessen uit de burgeroorlog, is hij de succesvolste topmilitair van het regime en sommigen fluisteren dat hij om die reden zelfs een bedreiging is voor de positie van Assad binnen de regering.[4] Al-Hassan kan het ook uitstekend vinden met de Russische militaire leiding en speciaal voor deze eindstrijd kreeg hij een batch moderne Russische T-90 tanks.[5] Nog even en de hele M4 en M5 zijn in handen van het regime. De Syrische burgeroorlog is nog net niet voor kerst 2019 een totale overwinning voor Assad. Kranten maken melding van een vluchtelingenstroom vanuit het zuiden van Idlib naar noordelijker gelegen delen. Er wordt gespeculeerd over een miljoen nieuwe vluchtelingen, als Idlib valt. Die zullen naar Europa willen, via Turkije. Erdogan besluit dat de provincie Idlib niet mag vallen. Hij eist dat de EU hem geld geeft om de situatie te stabiliseren, maar dat krijgt hij niet en dat maakt hem woedend.

Erdogan heeft mogelijk wel enkele tienduizenden Syrische rebellen getraind en bewapend, uit groeperingen die hem gunstig gezind zijn. Deze mannen moeten uiteindelijk de opmars van Assad en zijn coalitie richting Idlib-stad tegenhouden, maar ze hebben geen luchtmacht of zware wapens. Om te voorkomen dat de Russische luchtmacht ze genadeloos bestookt op het moment dat ze de Turks-Syrische grens oversteken, laat Erdogan ze bewaken door reguliere Turkse troepen. Ook krijgen de rebellen dezelfde pantserwagens en andere transportmiddelen als Turkse militairen, wat de kans op verwarring vergroot. Samen nemen ze deel aan schermutselingen met troepen van Assad, die beter bewapend zijn dan de rebellen. Het is een kruidvat, want eigenlijk zijn Rusland en Iran enerzijds en Turkije anderzijds hier bijna openlijk in oorlog. Het risico van een onbeheersbare escalatie ligt op de loer.

Op 27 februari 2020 gaat het mis. Turkije en Rusland maken via persberichten allebei melding van gebeurtenissen op die datum, die soms tegenstrijdig zijn maar in grote lijnen overeenkomen. Om iets na vijf uur in de middag steekt een groot konvooi met rebellen vanuit Turkije de grens met Syrië over, op weg naar de frontlijn in de buurt van de belangrijke M4-snelweg. Daarbij passeren ze een Syrisch plaatsje dat dan in handen is van het regime op minder dan vijf kilometer. Daar wordt het opgemerkt en de Syrische grondtroepen delen de informatie over het oprukkende Turkse konvooi met hun eigen luchtmacht en die van de Russen. Vanuit het zuidoosten naderen kort daarop vier straaljagers de locatie, twee Syrische Su-22 bommenwerpers en twee veel modernere Russische Su-34 jagerbommenwerpers. Als de rebellen de weg bij het kapotgeschoten plaatsje Balyun bereiken, schakelt een Su-22 het eerste gepantserde voertuig uit, waardoor het konvooi tot stilstand komt. Later blijkt dat er een compleet Turks infanteriebataljon van meer dan zeshonderd man deel uitmaakt van de groep. Ze begrijpen dat ze onder vuur liggen en verlaten snel hun voertuigen, om te schuilen in leegstaande gebouwen in Balyun. Waarschijnlijk een van de Russische toestellen bombardeert vervolgens een van die gebouwen waarbij 34 Turkse militairen sneuvelen en 60 gewond raken, ongeveer de helft ernstig. Het is niet duidelijk of de Russische piloten wisten dat het om Turken in plaats van rebellen ging, maar het effect is hetzelfde: een lid van de NAVO is hier in een heftig vuurgevecht verwikkeld geraakt met Rusland. De lichamen van de gesneuvelde militairen worden teruggebracht naar Turkije, waar een aangeslagen Erdogan en zijn vrouw Emine bij een latere ceremonie de tranen de vrije loop laten. Het Turkse staatshoofd zweert wraak. Hij heeft wel eens eerder een grote mond opgezet en vervolgens niet gehandeld, maar die dagen zijn voorbij.[6]

Al op 27 februari begint de Turkse luchtmacht de Syrische posities in Idlib aan te vallen, op een ongekende manier. Het blijkt dat Turkije minstens honderd drones van het type ‘Bayraktar 2’ heeft gebouwd, met zelfgemaakte munitie nog eens. In termen van drone-technologie mag Turkije zich meten met de VS, het VK en Rusland. Zowel Syrië als Iran en Rusland staan nu op het punt om militair pijnlijk vernederd te worden. Want zoals soldaten het weleens beschrijven, ‘hebben drones geen moeder’. Ze kunnen gevaarlijke acties uitvoeren en als er een paar uit de lucht worden geschoten is dat niet zo erg. De Syrische landmacht en het IRGC mogen als proefkonijn dienen in de eerste veldslag waarbij de Turkse drones op grote schaal gronddoelen aanvallen. Om de kracht van de drones aan te tonen, valt er steeds één een doel aan, terwijl een andere de inslag filmt. De drones van Erdogan zijn klein maar kunnen toch op acht kilometer hoogte vliegen. Russen hebben de reputatie dat ze over het beste luchtafweergeschut van de wereld beschikken, maar hier hebben ze geen antwoord op. Tussen 27 februari en 5 maart vinden er honderden Turkse aanvallen met drones op Syrische en Iraanse militairen plaats. Soms lokaliseert een drone een doel, zoals een tank, en schakelt Turkse artillerie het van grote afstand uit. Maar vaker schieten de drones zelf, met een vernietigend effect.

De impact van de Turkse aanval is ongekend. De ‘onverschrokken’ soldaten van het IRGC vluchten in paniek en de complete frontlinie ten zuiden van de M4 stort in, moet Iran via AMN toegeven. We zien soldaten hun voertuig verlaten en dekking zoeken in schuren van boeren, waarbij ze regelmatig angstig naar boven wijzen. Ze kunnen de drones die de beelden maken kennelijk wel horen, maar niet zien. Dan valt er een raket door het dak en liggen er een seconde later overal lichamen en delen daarvan. Zo fanatiek als de Turkse luchtmacht doelen aanvalt deelt het de beelden met journalisten wereldwijd. De uiteindelijke compilatie van Operatie Lenteschild duurt vijf uur en achter elkaar zien we ongeveer veertig tanks, dertig stuks geschut, vijftig andere voertuigen en minstens twee geavanceerde en daarvoor gevreesde Russische Pantsir S1 luchtdoelsystemen vernietigd worden. Het aantal dode militairen aan Syrische en Iraanse zijde is lastig in te schatten. Als dertig bange soldaten in een schuurtje schuilen en we zien een inslag waarna niemand meer beweegt, dan zou het theoretisch mogelijk zijn dat er nog eentje leeft maar waarschijnlijk is dat niet. In de orgie van geweld moeten er minstens tweeduizend vijanden van Erdogan gesneuveld zijn, als we de beelden bekijken en inslagen turven. Volgens het Twitteraccount van het Turkse Ministerie van Defensie zijn er inderdaad meer dan drieduizend ‘vijandelijke elementen geneutraliseerd’. Iran en Syrië zijn allebei geen landen met een traditie van respect voor mensenrechten, maar dit wordt te pijnlijk om naar te moeten kijken. AMN, toch niet echt pro-Turks te noemen en daarom eerlijk in deze, heeft het over ‘een snelle terugtrekking na catastrofale verliezen’ van de kant van Assad en zijn bondgenoten. De geschokte president zien we later in een videoverklaring op AMN oproepen tot kalmte. Hij ‘vraagt zich af waarom de Turken op Syriërs schieten’. Het zijn toch broedervolken? ‘Weet Erdogan dan niet dat heel veel Turken met Syriërs zijn getrouwd?’, horen we een Syrische president stotteren die nauwelijks nog een stem heeft en eruit ziet alsof hij een week niet heeft geslapen.

Assad is terecht bang. De ‘catastrofale’ slachting die Turkse drones onder zijn troepen aanrichten is de culminatie van zijn eigen plannen. De verovering van Saraqib hoorde bij zijn ‘Operatie Morgenstond Idlib 2’, tot dan toe een succes voor Damascus. Het was alleen wel de vraag hoe dicht Erdogan hem tot Idlib en daarmee de Turkse grens zou laten naderen. Op 27 februari is Assad duidelijk een rode lijn overgegaan. De paniek bij de legers van Assad is vervolgens zo groot, door het onverwachte succes dat de Turken bereiken met hun Bayraktar-drones, dat ze zelfs Saraqib en het nabijgelegen knooppunt opgeven tijdens hun chaotische terugtrekking. Dat is een dramatische ommekeer. Bij Saraqib komen de M4 en M5 bij elkaar. Assad had al complete controle over de laatste snelweg. Door de gebeurtenissen na Balyun hebben de rebellen het knooppunt echter weer in handen en daarmee is effectief de verbinding tussen Damascus en Aleppo doorgeknipt. Een paar dagen daarvoor was Assad nog zijn eindstrijd aan het plannen, nu zit hij weer met verbroken verbindingswegen en een leger dat door zeer zware verliezen gedemoraliseerd is.

In een wanhoopsoffensief heroveren de elitetroepen van al-Hassan nog wel Saraqib terug op de rebellen, al staat daar intussen geen steen meer op de andere, de burgers zijn allang gevlucht. Turkije meldt dat al-Hassan zelf aan deze actie deel heeft genomen en vervolgens ernstig gewond raakte door een Turkse aanval met een drone. AMN zegt er niets over, maar sindsdien is er op die site ook geen nieuws onderbouwd met beeldmateriaal meer te vinden van de gevechtshandelingen van deze militair. In de maanden ervoor was er wekelijks een item over een veldslag van hem, inclusief fotobewijs. Het is dan ook waarschijnlijk dat hij ergens in Latakia in een ziekenhuisbed ligt, of in Moskou.[7]

Poetin weet op 5 maart 2020 een staakt-het-vuren te regelen tussen Erdogan en Assad. Tenminste, dat is de officiële lezing van het Kremlin. Een betere weergave van de feiten zou zijn dat Poetin aan Erdogan heel vriendelijk heeft gevraagd om die arme Syrische soldaten niet langer te bombarderen, in ruil voor een diplomatieke gunst. Het is de vraag welke dat is. Sindsdien is het in de regio relatief rustig, de frontlinies zijn bevroren. De rebellen kunnen weer rustig ademhalen, al is hun voortbestaan compleet afhankelijk van Turkse steun. De soldaten van Assad kunnen in theorie nog steeds zo Idlib binnenrijden maar inmiddels is het hen duidelijk dat er dan een Turkse reactie volgt die niet mals is. Assad mag de M4-snelweg vanuit het zuiden niet oversteken en de stad Idlib vanaf Saraqib niet naderen, kennelijk ligt daar voor Erdogan een rode lijn. Het imago van de Iraanse en Russische strijdkrachten is behoorlijk beschadigd, want Turkse troepen konden immense schade aanrichten en zijn daar om diplomatieke redenen mee gestopt, ze konden net zo goed nog een week of langer doorgaan. Turkije bouwde in de jaren ervoor aan een vloot van drones en niemand wist of die dingen wel enige slagkracht hadden. Die vraag is nu beantwoord. Syrië heeft de M5 weer in handen maar Idlib Morgenstond 2 is een strategische mislukking, de M4 is nog steeds niet onder controle van het regime. Erdogan maakt feitelijk de dienst uit in Idlib, alsof de provincie een middeleeuws Ottomaans protectoraat is. Hij jaagt in een beweging Rusland en Iran tegen zich in het harnas en komt er ook nog eens als winnaar uit. Wat een klein kikkerlandje al niet vermag.

---

[1] Shoup, John A. ‘Culture and customs of Syria’. Greenwood Press, 2008

[2] James Foley Foundation: ‘Exclusive Footage Of The Syrian Army’s Assault On The City Of Saraqeb’. 14-9-2018

[3] De site syria.liveuamap.com van LIVEUAMAP LLC uit McLean, Virgina, USA, houdt de troepenbewegingen dagelijks bij op basis van ingezonden beeldmateriaal van getuigen. Daar worden kaarten van gemaakt die zeer betrouwbaar zijn gebleken. De site bevat een landkaart, met daarop actuele gebeurtenissen zoals aanslagen en artilleriebeschietingen, gesorteerd op tijdstip. Dezelfde organisatie maakt ook kaarten van de oorlogen in Artsakh, Jemen en Libië.

[4] Barthe, B. ‘The Syrian Tiger: Assad's Biggest Threat May Be From Within’. Le Monde, 12-12-2014

[5] ‘Columnist In Syrian Daily Close To Assad Regime: As Russia-Iran Disagreements In Syria Increase, Each One Pressures Regime To Accept Its Initiative For The Region’. Memri.org, 25-4-2019

[6] Gurcan, M., ‘Deciphering Turkey’s darkest night in Syria’. AI-Monitor. 28-2-2020

[7] ‘Son dakika: İdlib'de SİHA'lardan nokta atışı! Rejim komutanı Süheyl El Hasan SİHA ile vuruldu’. Takvim, 5-3-2020